Сага о Магнусе Добром

Magnús saga góða

• Сага о Магнусе Добром (русский перевод)
• Sagan af Magnúsi góða (древнеисландский текст)
• Magnúss saga góða (исландский текст)
•  
•  

• Круг Земной

  Сага о Магнусе Добром

  I

  Магнус сын Олава отправился в путь с востока из Хольмгарда в Альдейгьюборг после йоля. Как только сошел лед, они снаряжают вместе со своими людьми корабли. Об этом говорит Арнор Скальд Ярлов1 в драпе о Магнусе:
  
  
  Днесь — внемлите люди —
  Я рассказ о князе —
  Ведомы мне подвиги
  Славного — слагаю.
  Одиннадцать татю
  Мира2 не сравнялось
  Зим, как струг из Гардов
  Друг хёрдов3 направил.
  Магнус конунг поплыл весною с востока в Швецию. Арнор так говорит:
  
  Клич губитель тарчей4
  Кликнул — вмиг в одеждах
  Рать к вождю под стяги
  Ратных собиралась.
  Киль заиндевелый
  Резал гладь и резво
  Нес конь зыбей князя
  Юного в Сигтуны.
  Здесь сказано, что Магнус конунг, отправившись с востока из Гардарики, сперва приплыл в Швецию, в Сигтуны. Конунгом в Швеции был тогда Эмунд сын Олава. Женой конунга была Астрид, которая прежде была замужем за конунгом Олавом Святым. Она очень сердечно приняла своего пасынка Магнуса и тотчас велела созвать многолюдный тинг в месте, называемом Ханграр. На этом тинге Астрид держала речь и сказала так:
  — Прибыл к нам сын святого конунга Олава, по имени Магнус; он намерен ныне отправиться в Норвегию и потребовать отцовское наследство. Мой долг — поддержать его в этой поездке, потому что, как известно и шведам, и норвежцам, он — мой пасынок. Я ничего не пожалею из того, чем располагаю, для того чтобы сила его возросла, и дам ему множество людей и денег. Поэтому всякий, кто вознамерится примкнуть к нему, может рассчитывать на мою полнейшую дружественную поддержку. Я объявляю, кроме того, что и сама приму участие в его походе. Из этого все могут видеть, что я окажу ему всяческую помощь.
  И так говорила она долго и красноречиво. Но когда она закончила свою речь, то многие возражали ей. Они говорили, что шведам, которые сопровождали Олава конунга, его отца, немного славы прибавил их поход в Норвегию.
  — И вряд ли с этим конунгом следует рассчитывать на большую удачу, — говорят они, — и по этой причине люди не очень-то хотят участвовать в его походе.
  Астрид отвечает:
  — Тех, кто хотят считаться храбрецами, это не должно страшить. Но если кто-либо потерял своего сородича в походе конунга Олава Святого или сам получил рану, то ему должно хватить мужества для того, чтобы отправиться теперь в Норвегию и отомстить за это.
  Словами своими и помощью Астрид добилась того, что множество народа примкнуло к ней и последовало за Магнусом в Норвегию. Скальд Сигват5 говорит так:
  
  За дары намерен
  Воздать щедро дщери
  Олава — ей Толстый
  Мужем был — хвалою.
  В Ханграре средь многих
  Полчищ свеев дело
  Мужня сына славно
  Отстояла Астрид.
  О Магнусе, словно
  О родном, радела,
  Словом горделивых
  Усовестив свеев.
  Замысл — на земли
  Твердо встал Харальда6
  Магнус, ей подмогой
  Был Христос, — исполнен.
  Отчиной могучий
  Князь кому ж обязан,
  Магнус — многих взял он
  Под власть, — как не Астрид?
  Помочь кто из мачех
  Лучше сей сумеет —
  Честь глубокомыслой —
  Пасынку? — и слава.
  А скальд Тьодольв7 говорит во флокке о Магнусе:
  
  О шести десятках
  Вёсел — весел реи
  Скрип — на тропы моря
  Вышла княжья шнека.
  Буйный под тобою
  Ветр ревел, и парус
  Рвался, вы ветрило
  Спустили в Сигтунах.

  II

  Магнус сын Олава отправился из Сигтун, и у него было большое войско, которое предоставили ему шведы. Пешими двигались они по Швеции и прибыли таким образом в Хельсингьяланд. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Красные по свейским селам
  Пронесли, Игг брани8, тарчи,
  К вам стекались толпы, слали
  Люди помощь отовсюду.
  Храбрецы на запад, ради
  Хруста стрел9, в доспехах ратных
  Со щитами, к пущей славе
  Вашей, вы умчались, княже.
  Затем Магнус сын Олава прошел с востока Ямталанд и пересек Кьёль, а оттуда двинулся в Трандхейм, и все население хорошо его принимало. А люди Свейна конунга, как только узнали, что в ту часть страны пришел Магнус сын Олава конунга, все разбежались кто куда и попрятались. Магнусу не было оказано никакого сопротивления. Свейн конунг был на юге страны. Как говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Ты в селеньях трёндов, ужас
  Сея, шёл, поилец сойки
  Игга10, был напуган, молвят
  Люди, недруг твой заклятый.
  Знать, смекнул твой враг, что много
  Бед ему ты прочишь, щедрый
  Сотоварищ щура моря
  Сечи11, — жизнь спасти не чаял.

  III

  Магнус сын Олава прибыл вместе с войском своим в Каупанг. Его хорошо там приняли. Затем он приказал созвать Эйратинг12. И когда бонды собрались на тинг, Магнус конунг был провозглашен конунгом над всею страной, какою владел прежде Олав конунг, его отец. После этого Магнус конунг набрал себе дружину и назначил лендрманнов. По всем местностям он поставил людей на службы и должности. Той же осенью Магнус конунг созвал ополчение со всего Трандхейма, и собралось к нему много народу, и он отплыл вместе с войском вдоль берега на юг.
  

  IV

  Конунг Свейн сын Альвивы был в южном Хёрдаланде, когда получил вести о войне. Он приказал вырезать ратную стрелу и послать ее на четыре стороны, созывая к себе всех бондов. Он объявил, что собирает общее ополчение для защиты страны. Все, кто были неподалеку, собрались к конунгу. Конунг созвал тинг и обратился к бондам с речью. Он изложил им свое дело, сказав, что намерен выступить против конунга Магнуса сына Олава и сразиться с ним, если бонды согласятся следовать за ним. Речь конунга была очень короткой. Бонды не очень-то одобрили его слова. Тогда датские вожди, что были вместе с конунгом, произнесли длинные и красивые речи, но бонды возражали им. Многие говорили, что готовы последовать за Свейном конунгом и сражаться на его стороне, но другие отказывались. Иные же вообще хранили молчание, но были и такие, кто сказал, что перейдут на сторону конунга Магнуса, как только представится возможность. Тогда Свейн конунг говорит:
  — Сдается мне, немного бондов явилось сюда из приглашенных нами. А те бонды, которые здесь, сами нам говорят, что желают примкнуть к Магнусу конунгу, и думается мне, что от них всех один будет толк нам, и от тех, что заверяют, будто хотят остаться в покое, и от тех, что помалкивают. Из тех же, которые утверждают, что желают следовать за нами, пожалуй, на каждого второго, если не больше, нельзя будет положиться, коль дело дойдет до битвы против Магнуса конунга. Мое мнение таково: не будем рассчитывать на верность этих бондов, но лучше отправимся туда, где весь народ предан нам и верен. Там у нас достанет сил для того, чтобы подчинить себе эту страну.
  Стоило конунгу принять это решение, как все его люди поддержали его. Они поворачивают свои корабли и поднимают паруса. Конунг Свейн отплыл на восток вдоль берега и не останавливался до тех пор, пока не прибыл в Данию. Там его хорошо приняли. А когда он встретился со своим братом Хёрдакнутом, тот предложил Свейну конунгу править вместе с ним Данией, и Свейн согласился.
  

  V

  Магнус конунг отправился осенью к восточным пределам страны. Повсюду он был провозглашен конунгом, и весь народ был рад тому, что Магнус стал конунгом. Тою же осенью в ноябрьские иды13 умер в Англии Кнут Могучий. Он был погребен в Винсестре. Он был конунгом Дании в течение двадцати семи лет, и из них в Англии двадцать четыре года14, а в Норвегии семь лет. После него в Англии конунгом провозгласили Харальда сына Кнута. Тем же самым летом умер в Дании Свейн сын Альвивы. Тьодольв так говорит о конунге Магнусе:
  
  Путь держа к закату,
  Князь, вы грязь топтали
  С войском, землю свойскую
  За спиной оставив.
  Свейн — Альвивы сыну
  Поделом, — удела,
  Бежав восвояси,
  Жалкого дождался.
  Бьярни Скальд Золотых Ресниц15 говорит в песне о Кальве сыне Арни:
  
  Твой совет владыке,
  Кальв, престол доставил,
  Юному, а Свейну
  И Дании довольно.
  Верный путь из Гардов
  Указуя князю,
  Магнуса подвигнул
  Овладеть наследством.
  Магнус конунг управлял ту зиму Норвегией, а Хёрдакнут — Данией.
  

  VI

  Следующей весной оба конунга созвали ополчения, и распространилась весть, что между ними состоится битва на реке Эльв. И когда оба войска готовились к бою, лендрманны посылали гонцов из одного ополчения в другое к своим сородичам и друзьям и вели между собой переговоры с тем, чтобы достигнуть примирения между конунгами. И поскольку оба конунга были незрелыми и юными, то управление находилось в руках могущественных людей, которые были выбраны в той и в другой стране. Кончилось дело тем, что назначили встречу конунгов для заключения мира. Тогда встретились и они сами и обсуждали условия примирения. Они договорились, что принесут клятву побратимов и будут соблюдать мир между собою, пока оба живы, а если один из них умрет, не оставив сыновей, то другому, кто его переживет, достанутся его земли и подданные. Двенадцать человек, самых знатных в обеих державах, принесли клятву вместе с конунгами, что мир этот будет соблюдаться, пока кто-либо из них останется в живых. Затем конунги расстались и отправились по домам в свои державы. Этот договор соблюдался, пока они были живы.
  

  VII

  Астрид, которая прежде была замужем за конунгом Олавом Святым, поехала в Норвегию вместе с Магнусом конунгом, своим пасынком, и жила у него в большом почете, как и подобало. Затем прибыла ко двору и Альвхильд, мать Магнуса конунга. Конунг принял ее с большой любовью и оказывал ей всяческие почести. Но, как бывает со многими, достигшими могущества, Альвхильд не довольствовалась этими почестями. Ей не нравилось, что Астрид занимала лучшее место на пиру и получала другие почести. Альвхильд хотелось сидеть рядом с конунгом, а Астрид называла ее своею служанкой, как и было прежде, когда Астрид была женой конунга Норвегии, и Олав конунг правил страною. Астрид ни под каким видом не желала допустить, чтобы Альвхильд сидела вместе с нею. Невозможно им было жить под одной крышей.
  Скальд Сигват отправился в Рум в то время, как произошла битва при Стикластадире. И когда он находился в пути с юга, он узнал о гибели Олава конунга, и это было для него большим горем. Он сказал такую вису:
  
  Долго вспоминал я
  У стены средь горных
  Круч, как резал тарчи
  Меч, броня гремела.
  Вспомянул, как Олав
  Встарь — был с ним и Торрёд,
  Мой отец — исполнен
  Сил, державой правил.
  Однажды Сигват проходил через деревню и услышал, как некий муж громко оплакивал свою умершую жену, бил себя в грудь и рвал на себе одежду, рыдал, говоря, что охотно умер бы сам. Сигват сказал вису:
  
  За любовь немало
  Платит тот, кто, плача,
  Смерть жены не в силах
  Снесть, сам смерти ищет.
  Но вождя утратив,
  Слезы гнева твердый —
  Много горше наша
  Скорбь — уронит воин.

  VIII

  Сигват возвратился в Норвегию. В Трандхейме у него были дом и дети. Он плыл с юга вдоль побережья на торговом корабле, и когда они находились в Хилларсунде, они увидели множество летящих воронов. Сигват сказал вису:
  
  Вижу, кружит стая
  Там, где Олав волны —
  Помнит коршун брашно —
  Рассекал бывало.
  Всякий день орлиный
  Слышен клик у Хилля,
  Здесь не раз им мясо
  Швырял северянин.
  Когда же Сигват прибыл на север в Каупанг, там находился конунг Свейн, и он предложил Сигвату быть с ним, потому что прежде тот был с Кнутом Могучим, отцом Свейна конунга. Сигват же отвечает, что хочет отправиться домой в свою усадьбу. Однажды Сигват шел по улице и увидел людей конунга, занятых игрой. Он сказал вису:
  
  Ушел, лишь бы игрищ
  Княжьей гриди — тяжко
  Давит скорбь — не видеть,
  Бересты белее.
  Памятны мне наши
  Прежние — в пределах
  Отчих средь дружины
  Князь играл — забавы.
  Затем он ушел домой. Он слышал, как многие хулят его, говоря, что он бежал от Олава конунга. Сигват сказал вису:
  
  Пусть меня, коль мнил я
  Бросить господина,
  Свят-Христос на пекло
  — Тут я чист! — осудит.
  Смело молвлю — скальду
  Весь свет будь свидетель, —
  Трудна к граду Руму
  Шла моя дорога.
  Дома Сигвату не нравилось. Как-то вышел он и сказал вису:
  
  Жив был Олав, мнилось,
  Все скалы смеялись,
  Манил морехода
  Прежде брег норвежский.
  Ныне даже склоны
  Смотрят хмуро. Скорби
  Не избыть. Утратил
  Я поддержку княжью.
  В начале зимы Сигват уехал на восток, через Кьёль и Ямталанд, а оттуда в Хельсингьяланд и прибыл в Швецию. Он явился к Астрид, конунговой вдове, и долго был при ней, пользуясь большим почетом. Был он и с Энундом конунгом, ее братом, и получил от него десять марок чистого серебра. Так сказано в Драпе о Кнуте16. Сигват часто расспрашивал купцов, которые ездили в Хольмгард, что могут они поведать ему о Магнусе сыне Олава. Он сказал вису:
  
  Жду с востока вести
  О княжиче каждой
  Я из Гардов, верить
  Рад словам похвальным.
  Малым сыт — ведь сами
  Птицы сих приветов
  Тощи. Тщетно князя
  Сюда поджидаю.

  IX

  Когда же Магнус сын Олава прибыл в Швецию из Гардарики, Сигват встретил его с Астрид, конунговой вдовой, и все они были очень рады. Сигват сказал вису:
  
  Вижу, сколь отважно,
  Вождь, идешь к родному
  Дому, дабы земли
  Взять. Так знай: я с вами.
  В Гарды, верный узам,
  Сам везти сбирался
  Писанные Астрид
  Я крестнику вести.
  Затем Сигват поехал вместе с Астрид, конунговой вдовой, сопровождать Магнуса в Норвегию. Сигват сказал вису:
  
  Магнус, се от бога
  Власть твоя. Пусть знают
  Окрест: торжествую
  Твой приход к престолу.
  Стоящий взращён был
  Князем сын, коль станет
  Вровень — к вящей славе —
  С Олавом — державы.
  А когда Магнус сделался конунгом в Норвегии, Сигват примкнул к нему. Во время пререканий между Астрид, мачехой конунга, и Альвхильд, матерью конунга, он сказал такую вису:
  
  Нрав смиряй, но Астрид —
  Ведь была на это
  Божья воля, — Альвхильд,
  Поставь над собою.

  X

  Магнус конунг велел изготовить раку, отделанную золотом и серебром и выложенную драгоценными камнями. Эта рака была сделана наподобие гроба, такого же размера и вида. Под нею были ножки, а сверху крышка, украшенная головами драконов. На задней части крышки были петли, а спереди запоры, замыкаемые на ключ. Потом Магнус конунг приказал уложить в раку святые останки Олава конунга. Много чудес произвели святые мощи Олава конунга. Скальд Сигват говорит:
  
  Вот, лежит в злаченой
  Раке вождь, вошедший
  К богу, ибо благ он,
  Державец, был сердцем.
  Идут толпы — спала
  С глаз их темень — вязов
  Колец17, что к гробнице
  Сей стекались слепы.
  Был принят закон для всей Норвегии праздновать день Олава конунга. И с тех пор этот день почитали как величайший праздник. Об этом говорит скальд Сигват:
  
  Олавов — он силой
  Божьей полн — нам должно
  Праздновать отныне
  День, отринув злобу.
  Свято чтить я стану
  Праздник князя — скорби
  Не смирить — он руки
  Унизал мне златом.

  XI

  Торир Собака уехал из страны вскоре после гибели Олава конунга. Торир отправился в Йорсалир и, по словам многих, так и не вернулся домой. Сигурдом звали сына Торира Собаки. Он был отцом Раннвейг, которая была женой Йоана сына Арни, сына Арни. Их детьми были Видкунн с Бьяркей, Сигурд Собака, Эрлинг и Ярдтруд.
  

  XII

  Харек с Тьотты сидел дома в своих владениях до тех пор, пока Магнус сын Олава не прибыл в страну и не стал конунгом. Тогда Харек отправился на юг в Трандхейм на встречу с Магнусом конунгом. В то время Асмунд сын Гранкеля был с Магнусом конунгом. Когда Харек, прибыв в Нидарос, сходил с корабля, Асмунд стоял на галерее рядом с конунгом. Они увидели Харека и узнали его. Асмунд сказал конунгу:
  — Теперь я отплачу Хареку за убийство моего отца.
  В руке у него была короткая боевая секира с широким, остро отточенным лезвием. Конунг взглянул на него и ответил:
  — Лучше возьми мою секиру.
  Она была клинообразная и увесистая, и конунг сказал:
  — Думается мне, Асмунд, кости у этого мужика крепкие.
  Асмунд взял секиру и спустился из усадьбы, и когда он дошел до перекрестка, навстречу ему поднимались Харек и его люди. Асмунд ударил Харека в голову, так что секира рассекла ему мозг. Тут и был конец Хареку. Асмунд же возвратился в усадьбу к конунгу. У секиры обломился весь край лезвия. Тогда конунг сказал:
  — Какой был бы толк в тонкой секире. Сдается мне, и эта больше ни на что не годна.
  После этого Магнус конунг пожаловал Асмунду лен и управление в Халогаланде. Сохранилось немало подробных рассказов о распре между людьми Асмунда и сыновьями Харека.
  

  XIII

  Кальв сын Арни первое время был главным правителем страны при Магнусе конунге. Но затем люди напомнили конунгу, на чьей стороне был Кальв в Стикластадире. После этого Кальву стало нелегко угодить конунгу. Однажды, когда у конунга было много народа с жалобами, к нему пришел по своему делу человек, который раньше уже упоминался, Торгейр из Суля в Верадале. Конунг не обратил внимания на его слова и слушал тех, кто был ближе к нему. Тогда Торгейр сказал конунгу громко, так что все слышали, кто стоял поблизости:
  
  Внемли ты мне,
  Магнус конунг,
  В рати отца
  Твоего я дрался.
  Весь иссечен
  Был мой череп,
  Когда мы от тела
  Вождя отходили,
  Тебе же люб
  Люд презренный,
  Кто предал вождя
  На радость дьяволу.
  Тут люди подняли крик, а некоторые велели Торгейру выйти вон. Но конунг подозвал его к себе и выслушал его дело, так что Торгейр был очень доволен, и конунг обещал ему свою дружбу.
  

  XIV

  Немного погодя Магнус конунг был на пиру в Хауге в Верадале. И когда конунг сидел за столом, по одну руку от него сидел Кальв сын Арни, а по другую Эйнар Брюхотряс. Конунг был холоден с Кальвом и больше отличал Эйнара. Конунг обратился к Эйнару:
  — Сегодня мы поедем с тобою в Стикластадир. Я хочу увидеть следы того, что произошло.
  Эйнар отвечает:
  — Я не тот, кто мог бы тебе их показать. Вели поехать Кальву, твоему приемному отцу. Он-то сможет рассказать, как там было дело.
  И когда столы убрали, конунг собрался ехать. Он сказал Кальву:
  — Ты поедешь со мною в Стикластадир.
  Кальв отвечает, что не его это дело. Тогда конунг вскочил и в гневе сказал:
  — Ты поедешь, Кальв!
  И с этим конунг вышел. Кальв торопливо оделся и приказал своему слуге:
  — Поезжай в Эгг и вели моим дружинникам до заката снести все нужное на корабль.
  Конунг поскакал в Стикластадир, и Кальв вместе с ним. Они сошли с коней и пошли к тому месту, где произошла битва. Тут конунг сказал Кальву:
  — Где то место, на котором пал конунг?
  Кальв ответил и указал место древком копья.
  — Здесь он лежал, когда упал, — говорит он.
  — А ты где был, Кальв?
  Тот отвечал:
  — Здесь, где я стою теперь.
  Конунг сказал, сделавшись красным, как кровь:
  — В таком случае твоя секира могла его достать.
  Кальв отвечает:
  — Моя секира не достала его.
  Он пошел прочь к своему коню, вскочил на него и ускакал вместе со всеми своими людьми, а конунг возвратился в Хауг.
  Вечером Кальв прибыл в Эгг. Корабль ждал его близ берега со всем его имуществом и дружинниками на борту. Тою же ночью они отплыли и пошли вдоль фьорда. Кальв плыл днем и ночью, насколько позволял ветер. Он уплыл за море на запад и долго там оставался, воевал в Шотландии и в Ирландии, и на Южных Островах. Бьярки Скальд Золотых Ресниц говорит во флокке о Кальве:
  
  Брат Торберга, знаю:
  Князь с тобою ласков
  Был, да люди в злобе
  Клин меж вами вбили.
  Завистники вашу
  Вражду разжигали —
  Се урон для сына
  Олавова — рьяно.

  XV

  Магнус конунг наложил руку на Вигг, который прежде принадлежал Хруту, и на Квистстадир, владение Торгейра, а также на Эгг и все имущество, оставленное Кальвом. Перешли к конунгу и многие другие крупные владения, которые были собственностью тех, кто пал при Стикластадире в войске бондов. Он подверг суровым наказаниям многих людей, которые, выступали в той битве против Олава конунга. Кое-кого он изгнал из страны, у других отобрал большие богатства, а у некоторых велел перебить скот. Тогда бонды начали роптать и говорить между собой:
  — Что замыслил этот конунг, нарушая наши законы, которые установил конунг Хакон Добрый? Разве не помнит он, что мы никогда не сносили притеснений? Как бы не случилось с ним того же, что произошло с его отцом и с другими правителями, которых мы лишили жизни, когда нам надоели их несправедливости и беззакония.
  Это брожение распространилось по всей стране. Жители Согна собрали ополчение, и стало известно, что они выступят на борьбу против Магнуса конунга, если он появится в их краю. А Магнус конунг был тогда в Хёрдаланде и задержался там надолго. У него было большое войско, и он говорил, что собирается отправиться на север, в Согн. Об этом узнали друзья конунга, и двенадцать человек сговорились бросить жребий, кому идти и рассказать конунгу об этом недовольстве. И вышло так, что жребий выпал скальду Сигвату.
  

  XVI

  Сигват сочинил флокк, который называется Откровенные Висы. Он начал с того, что, как им думалось, конунг замышлял выступить против бондов, когда они грозили поднять мятеж против него. Он говорил:
  
  Рад, твердят, Вас Сигват
  Отвратить от битвы
  В Согне, Магнус. Но с Вами
  Скальд, коль нет отступы.
  Взяв доспех, без страха
  В лязг мечей, за князя
  Хоть сейчас мы в отчих
  Землях сталь сломаем.
  В этой же песни есть такие висы:
  
  Круто правил, к вору
  Лют, но люб народу,
  Добрым слыл, кто принял
  В Фитьяре смерть, воитель.
  Крепко помнят бонды
  Тот закон, что Хакон
  В те поры, Воспитанник
  Адальстейна, дал им.
  В князьях, видно, бонды
  Не ошиблись, выбрав
  Олавов, коль оба
  Их добро щадили.
  На закон, что бондам
  Дали, сын Харальдов
  Никогда — и Трюггви
  Сын — не посягали.
  Нельзя Вам на слово
  Правды — ведь радеем,
  Вождь, о чести Вашей —
  Гневаться — державной.
  Коль не лгут, ты хуже
  Днесь законы бондам
  Даешь, чем те, что прежде
  Сулил в Ульвасунде.
  По чьему же, княже,
  Наущенью — в ножны
  Спрячь свой меч — не держишь
  Злопамятный, слова?
  Доблестный да будет
  Ствол побед18 в обетах
  Тверд, а слыть неверным,
  Вождь, тебе негоже.
  По чьему же, княже,
  Наущенью режешь
  Скот и — стыд великий! —
  Своих разоряешь?
  Княжичу негоже
  Слух склонять к советам
  Злым. Все пуще ропщет
  Твой народ, воитель.
  Молвы, витязь смелый,
  Берегись, — пусть меру
  Знает длань! — что люди
  Разносить горазды.
  Друг тебя, радетель,
  Остерег, сороки
  Влаги мертвых19. Внемли
  Воле бондов, воин!
  Вождь, не доводи же
  До беды. Недобрый
  Знак, когда на князя
  Седые сердиты.
  Беда, коль примолкли
  Те, кто прежде предан
  Был, уткнули в шубу
  Нос и смотрят косо.
  Ропщет знать: властитель
  Отчину, мол, отнял —
  Поднялись повсюду —
  У подданных — бонды.
  Всяк, кто согнан с выти —
  Строг ко многим скорый
  Ваш суд — нас, мол, грабят,
  Скажет, люди княжьи.
  После этого увещевания конунг изменился к лучшему. Да и многие другие говорили ему подобное же. Кончилось дело тем, что конунг посоветовался с мудрейшими мужами, и законы были приведены в порядок. После этого Магнус конунг велел составить сборник законов, который еще хранится в Трандхейме и называется Серый Гусь20. Магнус конунг приобрел в народе любовь. С тех пор стали его звать Магнусом Добрым.
  

  XVII

  Конунг англов Харальд умер пять лет спустя после смерти отца своего Кнута Могучего21. Он был погребен подле своего отца в Винсестре. После его смерти власть над Англией перешла к брату Харальда Хёрдакнуту, другому сыну Кнута Старого. Он был конунгом сразу и в Англии и в Дании. Он правил этими державами два года. Он умер в Англии от болезни и был погребен в Винсестре подле своего отца22. После его смерти конунгом был провозглашен в Англии Эадвард Добрый, сын конунга англов Адальрада и Эммы, дочери Рикарда ярла в Руде. Эадвард конунг был по матери братом Харальда и Хёрдакнута23. Дочь Кнута Старого и Эммы звали Гуннхильд. Она была выдана замуж за Хейнрека, кейсара Страны Саксов. Его прозвали Хейнрек Щедрый. Гуннхильд едва провела три года в Стране Саксов, как заболела. Она умерла через два года после смерти Кнута конунга, своего отца.
  

  XVIII

  Когда конунг Магнус сын Олава узнал о смерти Хёрдакнута, он тотчас же отправил своих людей на юг, в Данию, с посланием к людям, которые были связаны с ним присягою с того времени, когда были заключены мир и договор между Магнусом и Хёрдакнутом, и напомнил им об их обещаниях. Он прибавил, что сам придет летом в Данию с войском. В заключение он заявил, что подчинит себе всю Датскую Державу, как это значилось в договоре и клятвах, либо погибнет в бою вместе со своею ратью. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Был князь достохвальный
  Непреклонен в слове.
  Все свершил стяжатель
  Побед по обету:
  Мол взойдет на датский
  Он престол иль в стоне
  Дротов24, конунг, мертвый,
  Достанется врану.

  XIX

  Затем Магнус конунг собрал ополчение, призвал к себе лендрманнов и могущественных бондов и приготовил боевые корабли. И когда войско собралось, оно оказалось могучим и хорошо снаряженным. У него было семьдесят кораблей, когда он отплыл из Норвегии. Так говорит Тьодольв:
  
  Смело вел ты к землям
  Датским семь десятков
  Стругов, вождь, что кряжи
  Битв25 в поход собрали.
  Зубр нырял на гребнях
  Волн. Взрывала хляби
  Грудь ладьи. На реях
  Паруса плескали.
  Тут сказано, что у Магнуса конунга был Великий Зубр, который был построен по приказу конунга Олава Святого. На нем находилось более тридцати скамей для гребцов. На носу была голова зубра, а на корме хвост. Голова и хвост и их опоры были позолочены. Арнор Скальд Ярлов говорит:
  
  Океан во злобе пеной
  Брызгал. Грыз корабль буйный
  Гарм сосны26. Срывали с борта
  Злато красное ненастья.
  Всё на юг ты правил, конунг,
  Мимо Ставанга, к Державе
  Датской. Вздыбил море ветер,
  Как лучи, сверкали мачты.
  Магнус конунг отплыл из Агдира в Йотланд. Арнор говорит:
  
  Зубр великий борта27,
  Накренясь, нес князя
  Сопва к югу, иней
  Грудь челна окутал.
  И вождь у прибрежья
  Ютского, ас прута
  Хильд28, пристал на радость,
  Духом бодр, народу.

  XX

  Когда Магнус конунг прибыл в Данию, его хорошо там приняли. Он спешно созвал тинг и встретился с жителями страны. Он просил у них признания его конунгом, согласно договору. И по той причине, что самые влиятельные мужи Дании были связаны присягою с Магнусом конунгом и желали соблюсти свои обещания и клятвы, они поддержали его просьбу перед народом. Во-вторых, помогло ему и то, что скончался Кнут Могучий и умерло все его потомство. В-третьих, в то время по всем странам распространилась весть о святости Олава конунга и творимых им чудесах.
  

  XXI

  Затем Магнус конунг велел созвать тинг в Вебьёрге. На нем датчане провозглашали своих конунгов и в прежние и в новые времена. На этом тинге датчане провозгласили Магнуса сына Олава конунгом над всею Датскою Державою. Магнус конунг долго оставался в Дании в течение лета, и весь народ хорошо его принимал повсюду, куда он прибывал, и выражал ему покорность. Он назначил служилых людей по всей стране по должностям и округам и пожаловал лены могущественным людям. К концу осени он возвратился вместе со своим войском в Норвегию и провел некоторое время на Эльве.
  

  XXII

  Свейном звали одного человека, сына ярла Ульва, сына Торгильса Спракалегга. Матерью Свейна была Астрид, дочь конунга Свейна Вилобородого. Она была сестрою Кнута Могучего по отцу и единоутробной сестрою конунга шведов Олава сына Эйрика. Их матерью была конунгова жена Сигрид Гордая, дочь Скёглар-Тости. Свейн сын Ульва долгое время жил у своих родичей, шведских конунгов, с тех пор как пал Ульв ярл, его отец, как написано в Саге о Кнуте Старом. Кнут велел убить в Хроискельде Ульва ярла, своего свойственника. По этой причине Свейн с тех пор не бывал в Дании. Свейн сын Ульва был красивейшим мужем. Он превосходил всех ростом и силою, ловкостью и красноречием. По мнению всех людей, его знавших, он обладал всеми качествами, украшающими хорошего правителя.
  Свейн сын Ульва отправился на встречу с Магнусом конунгом, когда тот был на Эльве, как прежде было написано. Конунг хорошо его принял. Было там и немало людей, которые замолвили за него слово, потому что Свейна очень любили. Он и сам красиво и умело говорил с конунгом, и кончилось дело тем, что Свейн признал власть Магнуса конунга и стал его человеком. После этого конунг со Свейном о многом беседовали с глазу на глаз.
  

  XXIII

  Однажды, когда Магнус конунг сидел на престоле и вокруг него было много народа, Свейн сын Ульва сидел у подножья его престола. Конунг сказал:
  — Я хочу объявить знатным людям и всему народу о своем решении. Ко мне сюда пришел муж, славный и родом, и собственной доблестью, Свейн сын Ульва. Он сделался моим человеком и обещал мне свою верность. А как вам ведомо, все датчане летом стали моими людьми. Теперь же страна не имеет правителя, ибо я уехал оттуда, и на нее, как вы знаете, совершают многочисленные нападения венды, куры и другие народы с Восточного Пути, а также и саксы. Я обещал дать им правителя для защиты и управления страною. Думаю я, что никто не подходит для этого лучше, чем Свейн сын Ульва. По происхождению своему он должен быть правителем. И ныне я делаю его своим ярлом и передаю ему в руки для управления Датскую Державу на то время, пока я нахожусь в Норвегии, подобно тому, как Кнут Могучий поставил Ульва ярла, отца его, править Данией, когда Кнут был в Англии. Эйнар Брюхотряс говорит:
  — Слишком могущественный ярл, сынок!
  Конунг сказал тогда гневно:
  — Вы мне мало доверяете, но мне кажется, что вы одних считаете слишком могущественными, а других вообще за людей не считаете.
  Тут конунг встал, взял меч и повесил его Свейну на пояс. Затем он взял щит и повесил его Свейну на плечо. Затем он надел ему на голову шлем и присвоил ему звание ярла. Он пожаловал ему поместья в Дании, которые раньше принадлежали Ульву ярлу, отцу Свейна. Затем была принесена рака со святыми мощами. Свейн возложил на нее руки и поклялся в верности Магнусу конунгу. Затем конунг возвел ярла к себе на престол. Тьодольв говорит так:
  
  Не скупился отпрыск
  Ульва на посулы,
  Там за Эльвом клялся
  На святой он раке,
  Вторя в каждом слове
  Клятвы сей — но краток
  Век — владыке сконцев —
  Был обетов этих.
  Свейн ярл уехал после этого в Данию, и весь народ его там хорошо принял. Он набрал себе дружину и вскоре сделался могучим правителем. Зимой он ездил по всей стране и заводил дружбу с могущественными людьми. Весь народ его любил.
  

  XXIV

  Магнус конунг направился со своим войском на север Норвегии и оставался там всю зиму. С приходом весны Магнус конунг собрал большое войско и двинулся на юг в Данию. Когда он прибыл туда, из Страны Вендов до него дошло известие, что венды в Йомсборге вышли у него из повиновения. Там у датских конунгов — они-то и основали Йомсборг — было большое владение, подчиненное ярлу, и Йомсборг стал сильной крепостью. Когда же Магнус конунг узнал эти новости, он собрал в Дании много боевых кораблей и летом отплыл в Страну Вендов вместе со всем своим войском, и была то огромная рать. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Слушай песнь о том, наследник
  Княжий, как носил ты красный
  Щит на вендов. Индевелый
  Киль вы на воду спустили.
  Дождались тогда несчастий
  Венды. Мне другой не ведом
  Вождь, чтоб к пажитям их, волны
  Бороздя, вел больше стругов.
  Когда Магнус конунг прибыл в Страну Вендов, он направился к Йомсборгу и захватил его, перебил множество народа, пожег крепость и все вокруг, подвергая все разграблению. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Ты огнем прошел по землям,
  Князь. Не ждал спасенья жалкий
  Люд. За Йомом взвились клубы
  Дыма к небу, войнолюбец.
  Нехристи тряслись от страха,
  Не хранили их и стены
  Крепостные. Ты им жару
  Задал всем, гроза народов.
  Множество народу в Стране Вендов признало власть Магпуса конунга, но намного больше было таких, которые бежали. Тогда Магнус конунг возвратился в Данию и подготовился к зимовке, распустив по домам войско датчан и большое ополчение, которое пришло с ним из Норвегии.
  

  XXV

  Тою же зимой, когда Свейн сын Ульва получил всю Данию в управление и заручился дружбой могущественных людей и поддержкой всего народа, он присвоил себе титул конунга. Многие знатные люди поддержали его. Но весною, узнав, что Магнус конунг отплыл с севера из Норвегии вместе с большим войском, Свейн уехал в Сканей, а оттуда на север в Гаутланд и дальше в Швецию к конунгу шведов Эмунду, своему родичу, и провел там лето. А соглядатаи в Дании извещали его о передвижениях Магнуса конунга и о численности его войска. Когда же Свейн узнал, что Магнус конунг отпустил большую часть своего ополчения и находится на юге, в Йотланде, Свейн отправился из Швеции на юг с большим войском, которым снабдил его конунг шведов. Когда Свейн прибыл в Сканей, то местные жители хорошо его приняли и посчитали за конунга. К нему стеклось множество народа. Затем он отправился в Сьяланд, и там его тоже хорошо приняли. Там он все подчинил себе. Тогда он приплыл на Фьон, подчинил себе все острова, и народ признал его. У Свейна было большое войско и много кораблей.
  

  XXVI

  Магнусу конунгу стали известны эти новости, а также и то, что венды выступили в поход. Магнус конунг созвал ополчение, и к нему собралось войск со всего Йотланда. Явился к нему герцог Страны Саксов Отта из Брунсвика. Он был женат на Ульвхильд, дочери конунга Олава Святого, сестре Магнуса конунга. Герцога сопровождал большой отряд.
  Датские вожди подбивали Магнуса конунга выступить против войска вендов, чтобы не допустить вторжения язычников в страну и ее опустошения, и было решено, что конунг направит свою рать на юг, к Хейдабю. Но в то время как Магнус конунг находился близ реки Скотборгары на Хлюрскогсхейде, он получил известие о войске вендов: оно настолько огромно, что никому не сосчитать его, и конунгу Магнусу нет никакой возможности тягаться с такою силой и ничего не остается, как только бежать. Конунг Магнус тем не менее намеревался дать бой, если имеется хоть какая-то надежда победить, но большинство отговаривало его, и все как один твердили, что у вендов превосходящие силы. Герцог же Отта скорее склонялся к тому, чтоб сразиться.
  Тут конунг приказал протрубить сбор и велел всем надеть доспехи. Они пролежали ночь под открытым небом, укрывшись щитами, потому что им было сказано, что войско вендов близко. Конунг был очень подавлен. Бежать ему было вовсе не по душе, потому что он никогда еще этого не делал. Он мало спал в ту ночь и все читал молитвы.
  

  XXVII

  Следующий день был кануном мессы Микьяля29. К утру конунг уснул, и ему приснился сон. Он увидел святого Олава конунга, отца своего, и тот сказал ему:
  — Ты подавлен и боишься из-за того, что венды идут против тебя с большим войском? Ты не должен страшиться язычников, хотя бы и было их множество. Я буду с тобою в этой битве. Как только ты заслышишь мою трубу, иди в бой против вендов.
  Когда конунг пробудился, он рассказал свой сон. Начинало светать. Тут все услыхали в небесах колокольный звон, и люди Магнуса конунга, которые бывали в Нидаросе, узнали его, и подумалось им, что это звонит Колокол Радости. Этот колокол Олав конунг подарил церкви Клеменса в Каупанге.
  

  XXVIII

  Тогда Магнус конунг поднялся и приказал трубить сбор. Войско вендов двигалось на них с юга через реку. Все войско конунга вскочило и направилось навстречу язычникам. Магнус конунг сбросил с себя кольчугу. На нем была только красная шелковая рубаха, в руках — секира Хель30, принадлежавшая прежде Олаву конунгу. Магнус конунг бросился навстречу вражескому войску впереди всех и тотчас же стал рубить обеими руками встречных одного за другим. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Шел князь с остролезой
  В сваре стрел31 секирой,
  Сбросил с плеч, могучий,
  Хёрдов друг, кольчугу.
  Оберучь — урочищ
  Сих господь устроил
  Судьбы — Хель вздымал он,
  Черепа калеча.
  Битва эта была непродолжительна. Люди конунга сражались яростно. И повсюду, где они сходились, венды падали густо, как волны в прилив, а те, кто стоял позади, пустились в бегство, и тут их били, как скотину. Сам конунг преследовал бегущих на восток по пустоши, и вся пустошь была усеяна трупами. Так говорит Тьодольв:
  
  В тысячной сородич
  Рати — рад насытить
  Брюхо волк — Харальдов32
  Шел, как молвят, первым.
  Груды павших пустошь
  Скрыли вкруг на милю.
  К бегству Магнус вендов,
  Удал, тьму принудил.
  Все в один голос говорили, что такого количества убитых не было в северных странах в христианское время, как у вендов на Хлюрскогсхейде. Из войска же Магнуса конунга пало немного народа, хотя многие получили раны. После окончания битвы Магнус конунг приказал перевязывать раны своим людям, но лекарей в войске оказалось меньше, чем требовалось. Тогда конунг пошел к тем, которые показались ему пригодными, и ощупал им руки. Он брал их ладони и гладил их, и так он выбрал двенадцать человек с самыми мягкими руками и сказал им, чтоб они перевязывали раны. И хотя никто из них прежде не делал перевязок, все они стали превосходными лекарями. Среди них были два исландца: Торкель, сын Гейра из Вересков, и Атли, отец Барда Черного из Долины Тюленьей Реки. От них вели свой род многие лекари.
  После этой битвы широко по всем странам распространилась весть о чуде, которое сотворил конунг Олав Святой. Все говорили, что никто не в состоянии сразиться против конунга Магнуса сына Олава и что отец его Олав конунг так ему близок, что враги не способны оказать ему из-за этого никакого сопротивления.
  

  XXIX

  Магнус конунг повернул затем свое войско против Свейна, которого он называл своим ярлом, а даны звали конунгом. Магнус конунг велел снарядить корабли и собрать войско. С обеих сторон было множество народу. В войске Свейна было немало могущественных мужей из Сканей, Халланда и Фьона. А у Магнуса конунга были главным образом норвежцы. И вот он двинул свое войско на Свейна. Столкновение произошло близ Вестланда у острова Рэ. Там была большая битва, и закончилась она тем, что победа досталась Магнусу конунгу, а Свейн обратился в бегство, оставив много убитых. Он бежал назад, на Сканей, потому что в Гаутланде у него было убежище, в котором он мог укрываться в случае нужды. А Магнус конунг возвратился в Йотланд и провел там зиму вместе с большим войском, поставив стражу к своим кораблям. Так говорит Арнор Скальд Ярлов:
  
  Раж, оружье в сече
  Князь в Рэ окрасил.
  Близ Вестланда властный
  Вальской бился сталью.

  XXX

  Узнав, что Магнус конунг высадился с кораблей на берег, Свейн сын Ульва немедленно поспешил к своим кораблям. Он собрал войско, какое смог, и зимою плавал около Сьяланда, Фьона и островов. К йолю он двинулся на юг в Йотланд и сперва в Лимафьорд. Там примкнуло к нему много народу, и он собрал с некоторых подати. А кое-кто присоединился к Магнусу конунгу.
  Когда Магнус конунг узнал о том, что затевает Свейн, он направился к своим кораблям с ополчением норвежцев, которое в то время находилось в Дании, и с отрядом датчан, и поплыл на север, держась берега. Свейн тогда находился в Аросе с большим войском. Узнав о приближении войска Магнуса конунга, он вывел свое войско из города и приготовился к сражению. Когда же Магнус конунг проведал, где находится Свейн, и узнал, что он неподалеку, он созвал своих людей на сходку и обратился к ним с такою речью:
  — Нам стало ведомо, что ярл со своим войском должен быть поблизости. И мне сказали, что войско его велико. Я хочу сообщить вам о своих намерениях. Я желаю двинуться против него и сразиться с ним, хотя наше войско и меньше. Мы, как и прежде, должны уповать на бога и на святого Олава конунга, моего отца. Не раз он уже даровал нам победу в бою, а ведь часто у нас было меньшее войско, нежели у наших врагов. Теперь я хочу, чтобы люди приготовились к выступлению, и как только мы с ними сойдемся, поплывем им навстречу и вступим с ними в бой. Поэтому пусть все мои люди будут готовы к сражению.
  После этого они надели доспехи, и каждый приготовился и привел в порядок свое место на корабле. Корабли Магнуса конунга шли на веслах до тех пор, пока не показалось войско ярла, и тотчас вступили в бой. Люди Свейна вооружились и связали свои корабли один с другим. Завязался жестокий бой. Так говорит скальд Тьодольв:
  
  Померился с ярлом
  Князь — вступили вязы
  Блеска вод33 в нещадный
  Спор секирный — силой.
  И впрямь не припомнить
  Яростнее свары
  Платов — люто бились —
  Хильд34 — орлов кормильцы.
  Бой шел на носах кораблей, и только те, кто стоял там, могли рубиться мечами, те же, кто находился за ними в средней части корабля, бились копьями. Стоявшие еще дальше метали дротики и остроги. Другие бросали камни и гарпуны, а кто стоял за мачтой, стрелял из лука. Так говорит Тьодольв:
  
  Тучи копий в тарчи —
  Сыт остался петел
  Ран35 — впивались, все мы
  Шлемов шум36 вершили.
  Клены Гунн37 пускали
  Стрелы в ход и дроты,
  Путь меж павших в ратном
  Поле пролагая.
  Был изряден трёндов
  Ратный труд. Там с гнутых
  Луков стаи колких
  Линей ран38 срывались.
  Несть числа тем дротам,
  Что стеной застили
  Свет, и буйный вихорь
  Стрел летел над полем.
  Здесь говорится о том, сколь жестокой была перестрелка. В начале битвы Магнус конунг стоял за стеной из щитов, но когда ему показалось, что дело идет слишком медленно, он выбежал вперед из-за щитов и громко вскричал, воодушевляя своих людей, и пошел прямо на нос корабля, вмешавшись в рукопашную схватку. А когда это увидели его люди, они стали подбадривать друг друга. Громкие крики раздавались по всему войску. Так говорит Тьодольв:
  
  В друга рад отвагу
  Был всяк вселить в ярой
  Сече. От бранных кличей
  Метель Хильд39 гремела.
  Разгорелась яростная битва. Во время нее была очищена от бойцов носовая часть корабля Свейна вплоть до мачты. Тут взошли на корабль Свейна сам Магнус конунг вместе со своею дружиной, а вслед за ними его люди, один за другим, и они нападали с такой силой, что люди Свейна отступили. Магнус конунг очистил весь корабль, а потом и другие по очереди. Свейн и большая часть его войска обратились в бегство, много его людей погибло, но не мало получило пощаду. Тьодольв говорит:
  
  Взнуздал князь для битвы
  Новой Хравна сходней40,
  Вошел, к вящей славе
  Князевой, на штевень.
  Сила их у ярла
  Пало слуг на струге,
  Мы ж в бою умели,
  Вождь, добычу множить.
  Искр морских растратчик41
  Недругам он щедро
  Жизнь дарил, а ярла
  Рати вспять бежали.
  Эта битва произошла в последнее воскресенье перед йолем42. Так говорит Тьодольв:
  
  Красна в воскресенье
  Стала сталь у княжьих
  Слуг. Не дрогнув дрались
  Древа игрищ Игга43.
  Не счесть, сколько стыло
  Мертвых в море. Сотни
  Тел — настал для воев
  Смертный срок — тонули.
  Магнус конунг захватил там у людей Свейна семь кораблей. Тьодольв говорит:
  
  Семь ладей — ликуйте
  Девы в Согне! — сыну —
  Идет он с победой —
  Олава достались.
  И еще говорит он:
  
  Дубам сеч44 ухабист
  Выпал путь, до дому
  Мало кто из полчищ
  Ярла жив добрался.
  Бьет их трупы ветер,
  Черепа на черных
  Гребнях пляшут. Топкий
  Брег тела глотает.
  Тою же ночью Свейн бежал в Сьяланд с теми людьми, которым удалось спастись и которые пожелали следовать за ним. А Магнус конунг бросил якорь близ берега и приказал своему ополчению этой же ночью сойти на сушу. Рано поутру они возвратились, забив много скота. Так говорит Тьодольв:
  
  В лбы летели градом —
  Был отпор не спор их —
  Камни, черепа мы
  Вчера поразбивали.
  На убой нагнали
  Мы скота, пристал наш
  Челн. Видать, у Свейна
  Лишь слова в запасе.

  XXXI

  Магнус конунг тотчас отплыл со своим войском на север в Сьяланд вдогонку за Свейном. Но как только войско Магнуса конунга приплыло туда, Свейн и все его войско бежали на сушу. Магнус конунг преследовал беглецов, убивая тех, кто был им настигнут. Тьодольв говорит:
  
  Вопрошали в Сьяланде
  Жены, — с обагренной —
  Чей же строй под стягом —
  Сталью мы шагали.
  Ели брашен45 еле
  До дубрав добрались.
  В Хрингстадире прытко
  Удирали рати.
  Странно ли, что сконский
  Властелин — князь грязью
  Шел облеплен — землю
  Отстоял прославлен.
  До брега стяг ярлов —
  Чрез болота дроты —
  Волочился — целый
  День вчера летали.
  Тогда Свейн бежал на Фьон, а Магнус конунг прошел с огнем и мечом по Сьяланду и повсюду сжигал поселения тех людей, которые осенью присоединились к Свейну. Тьодольв говорит так:
  
  Свергнут ярл с престола
  По зиме. Дознался
  Днесь всяк, что у князя
  Добра оборона.
  Жив, что мертв, отпора
  Враг тебе — ты, Магнус,
  Тверд стоял под тарчем —
  Не дал, Кнутов нетий.
  Пса древес46 пустил ты
  В домы, конунг трёндов,
  Яр. Пожарам отдал
  На поживу жила.
  Приспешникам был страшен
  Свейновым во гневе
  Князь. Спешили мести
  Убежать ужасной.

  XXXII

  Как только Магнус конунг узнал о местопребывании Свейна, он направился со своими кораблями на Фьон. Услышав об этом, Свейн погрузился на корабль и отплыл в Сканей, оттуда поехал в Гаутланд, а затем к конунгу шведов. А Магнус конунг прибыл на Фьон и приказал там грабить и жечь. Все люди Свейна, находившиеся там, разбежались кто куда. Тьодольв говорит так:
  
  Буря вздула в долах
  Китов47 на дубовых
  Стенах огнь. На юге
  Буйный пламень пляшет.
  Выжечь все на Фьоне
  Мнят норвежцы. Лижет
  Кровли жар. Деревни
  Там горят кострами.
  Нам пора на Фьоне
  Познать асинь злата48
  Свейновых — в сраженьях
  Мужей — мы трижды были,
  Должно — но послужат —
  Здесь пригожи девы —
  Нам мечи, мы в сечу
  Снова строй направим.
  После этого весь народ в Дании подчинился Магнусу конунгу. В конце зимы там установился добрый мир. Магнус конунг назначил своих людей управлять всею Данией. В конце весны он повел свое ополчение на север в Норвегию и оставался там большую часть лета.
  

  XXXIII

  Как только об этом узнал Свейн, он тут же поспешил из Швеции в Сканей с большим войском. Жители Сканей хорошо его приняли. Силы его увеличились, после чего он двинулся в Сьяланд и подчинил ее себе, а также Фьон и все острова. Магнусу конунгу стало об этом известно, и тогда он собрал ополчение и корабли и направился на юг в Данию. Разведав, где расположился Свейн со своим войском, Магнус конунг пошел против него. Столкновение их произошло у мыса, называемого Хельганес, и было то вечером. Когда началась битва, у Магнуса конунга было меньше войска, но его корабли были длиннее и лучше снаряжены. Арнор говорит так:
  
  Князь у Хельганеса
  Нескольких — неслыхан
  Ратный труд — очистил
  Кляч дороги крачек49.
  Видур ведьмы тарчей50,
  Ввечеру он сечу
  Начал, в ночь не схлынул
  Дождь ужей кольчужных51.
  Бой был ожесточенным, и к концу ночи много народа пало. Магнус конунг всю ночь продолжал обстреливать врага метательными снарядами. Тьодольв говорит:
  
  Свейновых, достойных
  Смерти, слуг согнула
  Сталь у Хельганеса,
  Шли на дно дружины.
  Длань вдевал владыка
  Трёндов в петли дротов.
  Полководец жала
  Ясеней52 окрасил.
  Коротко говоря, в этой битве Магнусу конунгу выпала победа, а Свейн обратился в бегство. Его корабль был очищен от бойцов от носа до кормы, и все другие корабли Свейна тоже были очищены. Тьодольв говорит так:
  
  Бросил опустелый
  Свой челн непреклонный
  Свейн, тесним во брани,
  Враг Магнусов ярый.
  Острый меч окрасил
  Ратобитец. К власти
  Шёл князь, весь обрызган
  Потом ран53 багряным.
  Арнор же говорит:
  
  Куда сконцам против
  Князя! Сани сходней54
  Свейновы в счастливый
  Час очистил витязь.
  Множество людей
  Свейна погибло.
  Магнусу конунгу и его людям досталась богатая добыча. Тьодольв так говорит:
  
  Щит блестящий с боя
  Я добыл — рубились
  Мы в суровой брани
  На юге — и кольчугу.
  Пусть попомнит — шлемом
  Завладел я — дева
  Слово скальда. Давеча
  От нас досталось данам.
  Свейн после этого бежал в Сканей вместе со всем своим войском, какому удалось спастись, а Магнус конунг и его ополчение долго преследовали беглецов в глубине страны, почти не встречая сопротивления со стороны Свейна или бондов. Так говорит Тьодольв:
  
  Магнусовы с брега
  Шли вперед великой
  Силой вой, вел их,
  Страшен в гневе, княжич.
  Всюду крик. По кличу
  Князя разоряем
  Днесь страну. По долам
  Сконским мчатся кони.
  Затем Магнус конунг велел пройти с огнем и мечом по всем селениям. Тьодольв говорит:
  
  В сторону отставлю
  Тарч, коль все сметая,
  Топчет веси войско
  С Магнусовым стягом.
  Не споткнутся сконцы,
  Так спешат — нам вышла
  Хоть куда дорога,
  Не в труд поход — к Лунду.
  Они стали жечь поселения. Народ весь разбегался кто куда. Тьодольв так говорит:
  
  Остреной для сконцев
  Нам достанет стали,
  Враз рать позабудет
  Тешиться надеждой.
  Красный огнь на веси
  Мы пускаем в Сканей.
  Раздувом добавим
  Мощи вору рощи55.
  Пламя домы данов
  Жжет дотла. Пощады
  Жителям от рати
  Вождя не дождаться.
  У всех поиссякли
  Силы в пре великой
  За престол. Мы взяли
  Верх, а Свейн низвержен.
  Год назад по гатям
  Вытоптанным — видно
  Мне окрест — по фьонским
  Мы шли вперед походом.
  Признаёт за князем
  Силу — взмыли стяги —
  Враг, кто днесь на ноги
  Уповает — утром.
  Свейн бежал на восток в Сканей. А Магнус конунг отправился к своим кораблям и, снарядившись с большой поспешностью, двинулся вдоль побережья Сканей. Тогда Тьодольв сочинил такую вису:
  
  Утоляем солью
  Жажду, люди княжьи,
  Эгирову влагу56
  Весь поход глотаем.
  Сконский край — а свеев
  Не страшимся — вижу
  Впереди. Был ратный
  Труд бойцам отраден.
  Свейн бежал на север в Гаутланд и направился потом к конунгу шведов. Он был хорошо им принят и перезимовал у него.
  

  XXXIV

  Подчинив себе Сканей, Магнус конунг повернул в другую сторону. Сперва он приплыл к Фальстру, высадился там и подверг его разорению, многих убил из тех, кто прежде признал власть Свейна. Арнор говорит об этом так:
  
  С изменников-данов
  Князь взыскал жестоко.
  Уложил из Фальстра
  Рать батог богатства57.
  Орлов не оставил
  Он без корма, кормчий
  Готи волн58, и билась
  Гридь за господина.
  Потом Магнус конунг поплыл со своими кораблями на Фьон, разграбил его и разорил. Как говорит Арнор:
  
  Вновь на Фьоне данов
  Наголову, стяги
  Крася, вождь кольчужный
  Разбил за измену.
  Из чад княжьих кто же
  На зиме двадцатой59
  Пекся так о черном,
  Рьяный в сердце, вране?

  XXXV

  Магнус конунг просидел ту зиму в Дании, и был там тогда добрый мир. Много сражений дал он в Дании и во всех победил. Так говорит Одд Кикинаскальд60:
  
  Неистов пред мессой
  Микьяля пронесся
  Клич мечей61, и тучи
  Вендов сталь косила.
  Вдругорядь на юге
  От Ароса грозный
  Затеяли к йолю
  Топот копий62 вои.
  А Арнор говорит:
  
  Суть вложил ты в драпу, мститель
  Олава, я ж строки словом
  Оснащу. Кормил ты галок
  Мист63. Пусть крепнет эта виса!
  За зиму четыре бури
  Стрел64 ты учинил, всесильный
  Щиторуб, вотще железо
  Заносил на князя ворог.
  Три битвы дал Магнус конунг Свейну сыну Ульва. Так говорит Тьодольв:
  
  В сече — новый случай
  Петь победу скальду
  Князь доставил — счастье
  Шло к оплоту трёндов65.
  В трёх, доспехи кровью
  Крася, бранных плясках66.
  Был опять добычей
  Богат ратобитец.

  XXXVI

  Магнус конунг правил отныне и Данией и Норвегией. Подчинив себе Датскую Державу, он отправил послов на запад в Англию. Они отправились к Ятварду конунгу и отвезли ему послание с печатью Магнуса конунга. После приветов Магнуса конунга в послании значилось:
  — Тебе должно быть ведомо о соглашении, которое мы учинили с Хёрдакнутом о том, что тот из нас двоих, кто переживет другого, не оставив сына, получит его страну и подданных. И так ныне вышло, что, как я знаю, тебе ведомо, я получил в наследство после Хёрдакнута всю Датскую Державу. Когда он умер, ему принадлежала Англия не в меньшей мере, нежели Дания. Поэтому я теперь, согласно законному договору, заявляю о своих правах на Англию. Я желаю, чтобы ты отказался от своей державы в мою пользу, а в противном случае я буду добиваться её с помощью военных сил, как из Датской Державы, так и из Норвегии. Тогда тот пусть управляет страною, кому выпадет военное счастье.
  

  XXXVII

  Когда Ятвард конунг прочитал это послание, он ответил так:
  — Всем людям здесь в стране ведомо, что Адальрад конунг, мой отец, от рождения обладал наследственным правом на эту державу и в прежние и в новые времена. Нас было четверо сыновей. И когда он пал вне пределов страны, то державу и власть принял брат мой Эадмунд, поскольку он был старшим из нас братьев. Я был вполне этим доволен, пока он был жив. После него власть перешла к Кнуту конунгу, моему отчиму. Нелегко было заявлять притязания, пока он жил. А после него конунгом был Харальд, брат мой, пока дарована была ему судьбою жизнь. Когда же и он скончался, Хёрдакнут, мой брат, стал править Датской Державой, и я думаю, было справедливым уговором между нами, братьями, чтобы он был конунгом как Англии, так и Дании. У меня же не было державы в управлении. Теперь он скончался. Все люди в этой стране советовали провозгласить меня конунгом здесь в Англии. Пока я не носил почетного звания, я служил своим правителям нисколько не более гордо, чем те, кто по рождению не обладали никакими правами на власть здесь в стране. Ныне же я получил помазание в конунги и такую же полную власть конунга, какою обладал мой отец до меня. И я не откажусь от этого звания, пока жив. Но если Магнус конунг явится сюда в страну со своим войском, я против него не стану собирать рати. Пусть он завладеет Англией, прежде лишив меня жизни. Передайте ему эти мои слова.
  Послы возвратились и явились к Магнусу конунгу и передали ему, что услышали. Конунг ответил не сразу и сказал так:
  — Я полагаю, что разумнее и лучше всего будет предоставить Эадварду конунгу мирно владеть своей державой, поскольку это от меня зависит, а мне владеть той державой, какую бог мне пожаловал.
  

  ---

  Примечания

  1 Арнор Скальд Ярлов — см. прим. 71 к «Саге об Олаве Святом».
  2 …татю мира — воину.
  3 Друг хёрдов — конунг Норвегии (хёрды — жители Хёрдаланда).
  4 …губитель тарчей — воин (тарч — разновидность щита).
  5 Скальд Сигват — см. прим. 7 к «Саге об Олаве Святом».
  6 …земли Харальда Прекрасноволосого — Норвегия.
  7 …скальд Тьодольв — Тьодольв Арнорсон, исландский скальд XI в. Был сначала скальдом Магнуса Доброго, а потом Харальда Сурового. Сохранилось много вис из его хвалебных песней, а также отдельных вис.
  8 Игг брани — воин (Игг — Один).
  9 Хруста стрел — битвы.
  10 …поилец сойки Игга — воин (сойка Игга — ворон).
  11 Сотоварищ щура моря сечи — воин (море сечи — кровь, щур крови — ворон).
  12 Эйратинг — тинг в устье роки Нид.
  13 ноябрьские иды — 13 ноября (1035 г.).
  14 Это не точно. Кнут правил Англией 19 лет (с 1016 г.), а Данией — 16 лет (с 1019 г.).
  15 Бъярни Скальд Золотых Ресниц — см. прим. 124 к «Саге об Олаве Святом».
  16 …в Драпе о Кнуте. — Она не сохранилась.
  17 …вязов колец — людей.
  18 Ствол побед — конунг.
  19 …радетель … сороки влаги мертвых — воин (сорока влаги мертвых — ворон).
  20 Серый Гусь. — Впоследствии это название (его происхождение неизвестно) было перенесено на свод законов Исландии, сохранившийся в рукописях середины XIII в.
  21 Харальд умер 17 марта 1040 г.
  22 Хёрдакнут умер 8 июня 1042 г.
  23 Харальд не был единоутробным братом Эдуарда и Хёрдакнута.
  24 …стоне дротов — битве.
  25 …кряжи битв — воины.
  26 Гарм сосны — буря (Гарм — мифический пес).
  27 Зубр… борта — корабль.
  28 …ас прута Хильд — воин (прут Хильд — меч).
  29 …мессы Микьяля — 28 сентября.
  30 Хель — преисподняя; также великанша, владычица преисподней.
  31 …сваре стрел — битве.
  32 Харальдов сородич — Магнус.
  33 …вязы блеска вод — воины (блеск вод — золото).
  34 …свары платов… Хильд — битвы (плат Хильд — щит).
  35 …петел (петух) ран — ворон.
  36 Шлемов шум — битва.
  37 Клены Гунн — воины (Гунн — валькирия).
  38 Линей ран — стрел.
  39 Метель Хильд — битва.
  40 …Хравна сходней — корабль (Хравн — имя коня, букв. «ворон»).
  41 Искр морских растратчик — конунг (морские искры — золото).
  42 …последнее воскресенье перед йолем — 18 декабря (1043 г.).
  43 Древа игрищ Игга — воины (игрища Игга — битва, Игг — Один).
  44 Дубам сеч — воинам.
  45 Ели брашен — женщины.
  46 Пса древес — огня.
  47 …долах китов — в Зеландии (игра слов: Sjáland букв. — «земля моря»).
  48 Асинь злата — женщин.
  49 Кляч дороги крачек — кораблей (дорога крачек — море).
  50 Видур ведьмы тарчей — воин (ведьма тарчей — секира, Видур — Один).
  51 Дождь ужей кольчужных — битва (кольчужные ужи — стрелы).
  52 …жала ясеней — копья.
  53 Потом ран — кровью.
  54 Сани сходней — корабли.
  55 …вору рощи — огню.
  56 Эгирову влагу — морскую воду (Эгир — морской великан).
  57 …батог богатства — конунг.
  58 Готи волн — корабль (Готи — конь Гуннара).
  59 На зиме двадцатой — Магнусу было тогда (в 1044 г.) 20 лет.
  60 Одд Кикинаскальд — исландский скальд XI в. (Кикин — название ряда хуторов в Норвегии).
  61 Клич мечей — битва.
  62 Топот копий — битва.
  63 …галок Мист — воронов (Мист — валькирия).
  64 …бури стрел — битвы.
  65 …оплоту трёндов — конунгу Норвегии.
  66 …бранных плясках — битвах.
  
  Перевод: А. Я. Гуревич
  Источник: Снорри Стурлусон. Круг Земной. — М.: Наука, 1980. Издание подготовили: А. Я. Гуревич, Ю. К. Кузьменко, О. А. Смирницкая, М. И. Стеблин-Каменский. [КЗ]
  
  

  Sagan af Magnúsi góða

  1. Upphaf Magnús konungs góða.

  Magnús Ólafsson byrjaði ferð sína eptir jólin austan af Hólmgarði ofan til Aldeigjuborgar; taka þeir at búa skip sín, er ísa leysti um várit. Þess getr Arnórr jarlaskáld í Magnúsdrápu:
  
  Nú hykk rjóðanda réðu
  rógörs, því at veitk görva,
  þegi seimbrotar segja,
  seggjum hneitis eggja.
  Varat ellifu allra
  ormsetrs hati vetra,
  hraustr þá er herskip glæsti
  Hörða vinr or Görðum.
  Magnús konungr hélt austan um várit til Svíþjóðar. Svá segir Arnórr:
  
  Þing bauð út hinn ungi
  eggrjóðandi þjóðum,
  fim bar hirð til hömlu
  hervæðr ara bræðis.
  Salt skar húfi héltum
  hraustr þjóðkonungr austan,
  báru brimlogs rýri
  brún veðr at Sigtúnum.
  Hér segir, at Magnús konungr, þá er hann fór austan or Garðaríki, at hann sigldi fyrst til Svíþjóðar ok upp til Sigtúna. Þá var konungr í Svíþjóð Emundr Ólafsson; þar var þá ok Ástríðr dróttning, er átt hafði hinn helgi Ólafr konungr, hon fagnaði forkunnar vel Magnúsi stjúpsyni sínum, ok lét þegar stefna fjölment þing, þar sem kallat er á Höngrum. En á því þingi talaði Ástríðr ok sagði svá: Hér er nú kominn með oss son hins helga Ólafs konungs, er Magnús heitir; ætlar nú ferð sína til Noregs at sœkja föðurarf sinn; er mér skylda mikil at styrkja hann til þessarar ferðar, því at hann er stjúpson minn, svá sem þat er öllum kunnigt, bæði Svíum ok Norðmönnum; skal ek hér engan hlut til spara, þann er ek hefi föng á, at hans styrkr mætti mestr verða, bæði fjölmenni, þat er ek á forráð á, ok svá fé; svá þeir allir, er til þessar ferðar ráðast með honum, skulu eiga heimila mína vináttu fullkomna. Ek vil því ok lýsa, at ek skal ráðast til ferðarinnar með honum; mun þat þá öllum auðsýnt, at ek spari eigi aðra hluti til liðsemdar við hann, þá er ek má honum veita. Síðan talaði hon langt ok snjalt. En er hon hætti, þá svöruðu margir, sögðu svá: at Svíar höfðu litla tírarför farit til Noregs, þá er þeir fylgðu Ólafi konungi feðr hans, og er eigi hér betra at ván, er þessi konungr er, sögðu þeir; eru menn fyrir þá sök úfúsir þessar ferðar. Ástríðr svarar: Allir þeir menn, er nökkurir hreystimenn vilja vera, munu ekki æðrast um slíkt. En ef menn hafa látit frændr sína með hinum helga Ólafi konungi, eða sjálfir sár fengit, þá er þat drengskapr at fara nú til Noregs ok hefna þess. Kom Ástríðr svá orðum sínum ok liðveizlu, at fjöldi liðs varð til með Ástríði at fylgja honum til Noregs. Þess getr Sighvatr skáld:
  
  Hrein getum hála launa
  hnossfjöld lofi ossu
  Ólafs dœtr, er átti
  jöfurr sigrhvatastr digri.
  Þings beið herr á Höngrum
  hundmargr Svía grundar
  austr, er Ástríðr lýsti
  Ólafs sonar málum.
  Máttit hon við hættna,
  heilráð Svía deila
  meir, þótt Magnús væri
  margnenninn son hennar.
  Olli hon því, at allri
  áttleifð Haralds knátti,
  mest með mátkum Kristi,
  Magnús konungr fagna.
  Mildr á mensku at gjalda
  Magnús, en því fögnum,
  þat gerði vin virða
  víðlendan, Ástríði.
  Hon hefir svá komit sínum,
  sönn, at fá mun önnur,
  orð geri ek drós til dýrðar,
  djúpráð kona stjúpi.
  
  Svá segir Þjóðólfr skáld í Magnúsflokki:
  
  Út réttu, allvaldr! skjóta,
  ekin dúðisk rá, snekkju,
  en þrítugt skip þrautar
  þann tíð í haf skríða.
  Vægðit vendi sveigðum
  veðr ótt um þér, dróttinn!
  hlóðu hirðmenn prúðir
  húnskript í Sigtúnum.

  2. Austanferð Magnús konungs.

  Magnús Ólafsson hóf ferð sína af Sigtúnum ok hafði þá lið mikit, er Svíar höfðu fengit honum. Þeir fóru fœti um Svíþjóð, ok svá til Helsingjalands. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Rauðar bárut randir síðan,
  rimmu yggr! um sœnskar bygðir,
  eigi gaztu liðskost lágan,
  landsfólk sótti þér til handa.
  Austan þurðut, úlfa ferðar
  öldum kunnr, með hvíta skjöldu,
  tungu rjóðr! til tírar þinga,
  teknir menn, ok dörrin reknu.
  Síðan fór Magnús Ólafsson austan um Jamtaland ok um Kjöl ok ofan í Þrándheim, ok tók þegar alt landsfólk vel við honum. En menn Sveins konungs, þegar er þeir spurðu, at Magnús son Ólafs konungs var þar í land kominn, þá flýðu allir víðs vegar ok forðuðu sér; varð þar engi mótstaða veitt Magnúsi. Var Sveinn konungr suðr í landi. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Austan komstu með allra hæstum,
  Yggjar más, í Þrœnda bygðir,
  fiðrirjóðr! en fjandmenn yðra
  fálma kváðu, œgishjálmi.
  Breiðask vissu, blágamms fœðir
  benja kólgu! yðrir dólgar,
  hræddir urðu fjörvi at forða
  fjandmenn þínir, vesöld sína.

  3. Magnús til konungs tekinn.

  Magnús Ólafsson fór með liði sínu út til kaupangs; var honum þar vel fagnat. Síðan lét hann stefna Eyraþing. En er bóndafólkit kom til þings, þá var þar Magnús til konungs tekinn yfir land alt, svá vítt sem haft hafði Ólafr konungr faðir hans. Síðan tók Magnús konungr sér hirð ok gerði lenda menn, hann skipaði alt í heröðum mönnum í ármenningar ok í sýslur. Magnús konungr bauð út leiðangri þegar um haustit um allan Þrándheim, varð honum gott til liðs; hélt síðan herinum suðr með landi.
  

  4. Flótti Sveins konungs.

  Sveinn konungr Alfífuson var þá staddr á Sunnhörðalandi, er hann spurði hersögu þessa; lét hann þegar skera upp herör ok senda fjóra vega frá sér; stefndi til sín bóndafólki, ok lét þat fylgja, at úti skyldi vera allmenningr at liði ok skipum ok verja land með honum. Lið þat alt, er þannug var næst konungi, sótti á fund hans; átti konungr þá þing ok tal við bœndr ok bar upp erendi sín, sagði svá: at hann vill halda til móts við Magnús konung, son Ólafs konungs, ok halda við hann orrostu, ef bœndr vilja fylgja honum. Mælti konungr heldr skamt. Bœndr gerðu lítinn róm at máli hans. Síðan töluðu danskir höfðingjar, þeir er með konungi váru, langar tölur ok snjallar. En bœndr svöruðu ok töluðu í mót, sögðu margir, at þeir vildi fylgja Sveini konungi ok berjast með honum, en sumir neittu; sumir þögðu með öllu, sumir sögðu svá, at þeir mundu leita á fund Magnús konungs, þegar er þeir næði. Þá svaraði Sveinn konungr: Svá lízt mér sem hér sé komit fátt bóndafólk, þat er vér höfðum orð send, en þessir bœndr, er hér eru segja sjálfum oss, at þeir vilja fylgja Magnúsi konungi, þá sýnist mér sem oss muni allir einir til liðsemdar ok hinir, er segja at kyrrir vili vera; slíkt sama þeir er þegja um; en hinir er segja at oss vili fylgja, þá mun sá vera annarrhverr eða fleiri, er oss muni ekki tiltak til vera, ef vér leggjum til orrostu við Magnús konung; er þat mitt ráð, at vér leggjum oss ekki á trúnað þessa bónda, förum heldr þannug, er oss er fólk alt tryggt ok trútt, höfum vér þar gnógan styrk at vinna undir oss land þetta. En þegar er konungr hafði þenna orskurð veitt, þá fylgðu allir hans menn þessu ráði. Snúa þeir þá um stöfnum ok drógu segl sín; sigldi Sveinn konungr þá austr með landi, ok létti eigi fyrr, en hann kom til Danmerkr; var honum þar vel fagnat. En er hann hitti Hörðaknút bróður sinn, þá bauð hann Sveini konungi at hafa þar ríki með sér í Danmörk, ok þektist Sveinn þat.
  

  5, 6. Andlát Knúts ríka ok Sveins.

  Magnús konungr fór um haustit alt austr til landsenda, ok var hann til konungs tekinn um alt land, ok varð alt landsfólk því fegit, er Magnús var konungr orðinn. Þat sama haust andaðist Knútr hinn ríki á Englandi idus Novembris; þá var hann fertugr at aldri; hann var jarðaðr í Vincestr. Þá hafði hann verit konungr yfir Danmörk 27 vetr, en bæði yfir Danmörk ok Englandi 24 vetr, en þar með yfir Noregi 7 vetr. Þá var til konungs tekinn á Englandi Haraldr son Knúts. Þann sama vetr andaðist Sveinn Alfífuson í Danmörk. Þjóðólfr kvað svá um Magnús konung:
  
  Aur spornuðut, arnar
  ilrjóðr! af Svíþjóðu;
  herr fylgði þér, harri!
  hraustr í Noreg austan.
  Flýði Sveinn en síðan,
  sannráðinn frá láði,
  erlendis frá ek undan
  Alfífu son drífa.
  Bjarni Gullbrárskáld orti um Kálf Árnason:
  
  Hafa léztu unga jöfra
  erfð, sem til réð hverfa;
  satt er at sitja knátti
  Sveinn at Danmörk einni.
  Kendut, Kálfr! til landa
  kappfúsum Magnúsi,
  ollut ér því er stillir
  jörð um fékk, or Görðum.
  Magnús konungr var þann vetr yfir Noregi, en Hörðaknútr yfir Danmörk.
  

  7. Sætt Magnús konungs ok Knúts konungs.

  Eptir um várit bauð hvárrtveggi konunganna leiðangri út, ok fóru þau orð um, at þeir mundu til orrostu leggja við Elfi. En er hvárrtveggi herinn sótti til móts við annan, þá gerðu lendir menn njósn or hvárratveggju liði til frænda sinna ok vina, ok fylgði þat orðsending hvárratveggju, at menn skyldu gera frið milli konunganna. En fyrir því at konungar váru báðir bernskir ok ungir, þá höfðu landráð fyrir þeim ríkismenn, þeir er til þess váru teknir í hvárutveggja liði; kom þá svá, at sáttarstefna var lögð með konungum. Síðan funnust þeir sjálfir, ok var þá rœtt um sættir, ok kom þat í sáttmál, at konungarnir svörðust í brœðralag ok settu frið milli sín, meðan beggja þeirra líf væri; en ef annarr þeirra andaðist sonlauss, þá skyldi sá þeirra, er eptir lifði, taka eptir hann lönd ok þegna. Tólf menn, þeir er ágætastir váru af hváru ríkinu, svörðu þar til með konungunum, at þessi sætt skyldi haldast, meðan nökkurr þeirra lifði. Skildust þá konungarnir, ok fór hvárrtveggi heim í sitt ríki, ok hélzt þessi sátt, meðan þeir lifðu.
  

  8. Frá Ástríði dróttning.

  Ástríðr dróttning, er átt hafði Ólafr konungr hinn helgi, kom í Noreg með Magnúsi konungi stjúpsyni sínum ok var með honum í góðu yfirlæti, sem vert var. Þá kom ok til hirðarinnar Álfhildr móðir Magnús konungs; tók konungr hana þegar með hinum mestum kærleikum ok setti hana vegsamliga. En Álfhildi varð, sem mörgum kann verða, þeim er fá ríkdóminn, at henni aflaðist eigi seinna metnaðrinn, svá at henni líkaði illa, þat er Ástríðr dróttning var nökkuru meira metin en hon í sessi eða annarri þjónustu; vildi Álfhildr sitja nærr konungi, en Ástríðr kallaði hana ambátt sína, svá sem fyrr hafði verit, þá er Ástríðr var dróttning yfir Noregi, þá er Ólafr konungr réð landi; vilði Ástríðr fyrir engan mun eiga sess við Álfhildi, ok máttu þær ekki í einu herbergi vera.
  

  9. Frá Sighvati skáldi.

  Sighvatr skáld hafði farit til Rúms, þá er orrosta var á Stiklastöðum. En er hann var sunnan á leið, spurði hann fall Ólafs konungs; var honum þat hinn mesti harmr; hann kvað þá:
  
  Stóð ek á Munt ok mintumk,
  mörg hvar sundr flaug targa
  breið ok brynjur síðar,
  borgum nær um morgin.
  Munda ek þann er undi
  öndverðan brum löndum,
  faðir minn var þar þenna
  Þorröðr, konung, forðum.
  Sighvatr gékk einn dag um þorp nökkut ok heyrði, at einnhverr húsbóndi veinaði mjök, er hann hafði mist konu sinnar, barði á brjóst sér ok reif klæði af sér, grét mjök ok sagði, at hann vildi gjarna deyja. Sighvatr kvað:
  
  Fúss læzk maðr, ef missir
  meyjar faðms, at deyja;
  keypt er ást, ef eptir
  oflátinn skal gráta.
  En fullhugi fellir
  flóttstyggr sá er varð dróttin,
  várt torrek lízk verra,
  vígtár, konungs árum.
  Sighvatr kom heim í Noreg, hann átti bú ok börn í Þrándheimi. Fór hann sunnan fyrir land á byrðingi; en er þeir lágu í Hillarsundi, þá sá þeir, hvar hrafnar margir flugu. Sighvatr kvað:
  
  Hrafna sé ek til hafnar,
  hræs minnask þeir, sinna,
  þar er flaut und nið nýtum
  Norðmanna skip forðum.
  Gjalla hátt fyrir Hillar
  hvern dag frekir ernir,
  endr þeir er Ólafr grendi,
  innan, mörgu sinni.
  En er Sighvatr kom norðr til kaupangs, þá var þar Sveinn konungr ok bauð Sighvati at fara til sín, því at hann hafði verit fyrr með Knúti hinum ríka feðr Sveins konungs. Sighvatr sagði, at hann vill fara heim til bús síns. Þat var einn dag, er Sighvatr gékk út á stræti, hann sá, hvar konungs menn léku. Sighvatr kvað:
  
  Geng ek um þvert frá þengils,
  þróask ekki mér, rekka,
  því em ek sem bast, í brjósti,
  bleikr, verðungar leiki.
  Minnumk ek, hvar manna
  minn dróttinn lék sinna
  opt á óðalstoptum
  orðsæll ok vér forðum.
  Síðan fór hann til bús síns. Hann heyrði marga menn ámæla sér ok segja, at hann hefði hlaupizt frá Ólafi konungi. Sighvatr kvað:
  
  Hafa láti mik heitan
  Hvítakristr at víti
  eld, ef ek Ólaf vilda,
  em ek skírr um þat, firrask.
  Vatnœrin hefi ek vitni,
  vask til Rúms í háska,
  öld leyni ek því aldri,
  annarra þau manna.
  Sighvatr undi illa heima, hann gékk úti um dag ok kvað:
  
  Há þótti mér hlæja
  höll um Noreg allan,
  fyrr var ek kendr á knörrum,
  klif, meðan Ólafr lifði.
  Nú þykki mér miklu
  mitt stríð er svá, hlíðir,
  jöfurs hylli varð ek alla,
  úblíðari síðan.
  Sighvatr fór öndverðan vetr austr um Kjöl til Jamtalands ok þá til Helsingjalands ok kom fram í Svíþjóð, ok fór þegar til Ástríðar dróttningar, ok var með henni í góðu yfirlæti langa hríð. Og var hann ok með Emundi konungi bróður hennar, ok þá af honum 10 merkr brendar, svá sem segir í Knútsdrápu. Sighvatr spurði optliga, er hann fann kaupmenn, Hólmgarðsfara, hvat þeir kynni segja honum til Magnús Ólafssonar. Hann kvað:
  
  Enn lystir mik austan,
  erut um spörð, or Görðum
  frá öðlingi ungum,
  opt byrjuð lof, spyrja.
  Frétti ek, smás, þó at smæstir,
  smugul er, ástar, fuglar,
  þinnig hœgjumk, för, fljúgi,
  fylkis niðs, á miðli.

  10. Frá því er Magnús konungr kom fyrst í Svíþjóð.

  En er Magnús Ólafsson kom til Svíþjóðar or Garðaríki, þá var Sighvatr þar fyrir með Ástríði dróttning, ok urðu þau öll fegin mjök. Þá kvað Sighvatr:
  
  Heim sóttir þú hættinn
  hönd, en vel mátt löndum,
  þinn stoða ek mátt, sem mönnum,
  Magnús konungr! fagna.
  Fœra ek víst, því at várum
  varðr, at þér í Garða,
  skrifnask skírinafna
  skript, þjóðkonungr! niptar.
  Síðan réðst Sighvatr í ferð með Ástríði dróttningu at fylgja Magnúsi til Noregs. Sighvatr kvað:
  
  Minn hug segi ek mönnum,
  Magnús! at ek fagna,
  guðs lán er þat, þínu,
  þingdrífu, vel lífi.
  Ætti, drengja dróttinn
  dýrðar son ef yrði,
  þjóð mætti fá fœðask,
  feðr líkr, konung slíkan.
  En er Magnús var konungr orðinn at Noregi, þá fylgði Sighvatr skáld honum ok var hinn kærsti konungi. Hann kvað þá þetta, þá er Ástríðr dróttning ok Álfhildr konungs móðir höfðu skotizt á orðum nökkurum:
  
  Ástríði láttu œðri,
  Álfhildr! en þik sjálfa,
  þér þótt þinn hagr stórum,
  þat vildi guð, batni.

  11. Skrínlagðr Ólafr konungr.

  Magnús konungr lét gera skrín ok búa gulli ok silfri ok setja steinum. En skrín þat var svá gert bæði at mikilleik ok at öðrum vexti sem líkkista, en svalir undir niðri, en yfir uppi vett vaxit sem ræfr, ok þar af upp höfuð ok burst; eru á vettinu lamar á bak, en hespur fyrir, ok þar læst með lukli. Síðan lét Magnús konungr leggja í skrín þat helgan dóm Ólafs konungs. Urðu þar margar jartegnir at helgum dómi Ólafs konungs. Þess getr Sighvatr skáld:
  
  Gört er, þeim er gott bar hjarta,
  gullit skrín at mínum,
  hrósa ek helgi ræsis,
  hann sótti guð, dróttni.
  Árr gengr margr frá mæru
  meiðr þess konungs leiði
  hreins með heilar sjónir
  hrings, er blindr kom þingat.
  Þá var þat í lög tekit um allan Noreg at halda heilagt hátíð Ólafs konungs, var þá sá dagr þegar þar svá haldinn, sem hinar œztu hátíðir. Þess getr Sighvatr skáld:
  
  Oss dugir Ólafs messu,
  jöfur magnar guð, fagna
  meinalaust í mínu,
  Magnús föður, húsi.
  Skyldr em ek skilfings halda
  skollaust, þess er bjó golli,
  helgi, handar tjálgur,
  harmdauða, mér rauðu.

  12. Frá Þóri hund.

  Þórir hundr fór af landi í brott litlu eptir fall Ólafs konungs. Þórir fór út til Jórsala, ok er þat margra manna sögn, at hann hafi eigi aptr komit. Sigurðr hét son Þóris hunds, faðir Rannveigar, er átti Jóan son Árna Árnasonar, þeirra börn váru þau Víðkunnr í Bjarkey ok Sigurðr hundr, Erlingr ok Jarðþrúðr.
  

  13. Dráp Háreks or Þjóttu.

  Hárekr or Þjóttu sat heima at búum sínum alt þar til, er Magnús Ólafsson kom í land ok hann var konungr. Þá fór Hárekr suðr til Þrándheims á fund Magnús konungs. Þá var þar með Magnúsi konungi Ásmundr Grankelsson. En er Hárekr gékk upp af skipi, er hann kom til Niðaróss, en Ásmundr stóð í loptsvölum hjá konungi, þeir sá Hárek ok kendu, þá mælti Ásmundr til konungs: Nú vil ek gjalda Háreki dráp föður míns. Hann hafði í hendi breiðöxi litla ok þunnslegna. Konungr leit til hans ok mælti: Haf heldr öxi mína. Sú var veggslegin ok þykk. Enn mælti konungr: Ætla svá, Ásmundr, at hörð munu bein í þeim karli. Ásmundr tók öxina ok gékk ofan or garðinum, og er hann kom ofan á þverstrætit, þá géngu þeir Hárekr neðan í móti. Ásmundr hjó í höfuð Háreki, svá at þegar stóð öxin í heila niðri; var þat bani Háreks. En Ásmundr gékk upp aptr í garðinn til konungs, ok var egg öll fallin or öxinni. Þá mælti konungr: Hvernug mundi nú hafa dugat hin þunna öx? mér sýnist sem þessi sé nú únýt. Síðan gaf Magnús konungr Ásmundi lén ok sýslu á Hálogalandi; ok eru þar margar frásagnir miklar um skipti þeirra Ásmundar ok sona Háreks.
  

  14. Frá Þorgeiri flekk.

  Kálfr Árnason hafði landráð mest með Magnúsi konungi fyrst nökkura stund. En þá gerðust menn til áminningar við konung, hvar Kálfr hafði verit á Stiklastöðum; gerðist Kálfi þá nökkuru vandgættara til skaps konungs. Þat bar at eitt sinn, þá er fjölment var með konungi ok kærðu menn mál sín, þá kom fyrir hann með sín skyld erendi sá maðr, er fyrr er nefndr, Þorgeirr af Súlu or Veradal; konungr gaf ekki gaum at orðum hans ok hlýddi þeim, er honum váru nærri. Þá mælti Þorgeirr til konungs hátt, svá at allir heyrðu, þeir er nær váru:
  
  Mæl þú við mik,
  Magnús konungr,
  ek var í fylgju
  með föður þínum;
  þá bar ek höggvinn
  haus minn þaðan,
  er þeir um dauðan
  dögling stigu.
  Þú elskar
  þá arma þjóð
  dróttinssvika,
  er djöful hlœgðu.
  Þá gerðu menn at úhljóð, en sumir báðu Þorgeir út ganga. Konungr kallaði hann til sín, ok lauk síðan erendum hans svá, at Þorgeiri líkaði vel, ok hét honum vináttu sinni.
  

  15. Frá Magnúsi konungi ok Kálfi.

  Þat var litlu síðar, er Magnús konungr var á veizlu at Haugi í Veradal. En er konungr sat at matborði, þá sat á aðra hönd honum Kálfr Árnason, en á aðra hönd Einarr þambarskelfir. Þá var svá komit, at konungr gerði fæð á við Kálf, en virði þá Einar mest. Konungr mælti við Einar: Vit skulum ríða í dag á Stiklastaði, vil ek sjá þau merki, er þar hafa orðit. Einarr svarar: Ekki kann ek þér þar af at segja; láttu Kálf fara fóstra þinn, hann mun þar kunna at segja frá tíðindum. En er borð váru uppi, þá bjóst konungr til farar; hann mælti til Kálfs: Þú skalt fara með mér á Stiklastaði. Kálfr sagði, at þat var ekki skylt. Þá stóð konungr upp ok mælti heldr reiðuliga: Fara skaltu Kálfr. Síðan gékk konungr út. Kálfr klæddist skjótt ok mælti til sveins síns: Þú skalt ríða inn á Eggju ok biðja húskarla mína hafa hvert fat á skipi fyrir sólarfall. Konungr reið á Stiklastaði, ok Kálfr með honum, stigu af hestum ok géngu þar til, er bardaginn hafði verit. Þá mælti konungr til Kálfs: Hvar er sá staðr er konungrinn féll? Kálfr svarar, ok rétti frá sér spjótskaptit: Hér lá hann fallinn, sagði hann. Konungr mælti þá: Hvar vartu þá, Kálfr? Hann svaraði: Hér sem nú stend ek. Konungr mælti, ok var þá rauðr sem dreyri: Taka mundi þá öx þín til hans. Kálfr svarar: Ekki tók öx mín til hans. Gékk hann þá í brott til hests síns, hljóp á bak ok reið leið sína, ok allir hans menn. En konungr reið aptr til Haugs. Kálfr kom um kveldit inn á Eggju; lá skip hans búit fyrir bryggjum, ok á komit lausafé alt, ok skipat af húskörlum hans; héldu þeir þegar um nóttina út eptir firði, fór Kálfr síðan dag ok nótt, svá sem byr gaf; sigldi hann þá vestr um haf ok dvaldist þar lengi, herjaði um Skotland ok um Írland ok Suðreyjar. Þessa getr Bjarni Gullbrárskáld í Kálfs flokki:
  
  Þér frá ek, Þorbergs hlýri!
  þess gerðuzk þér verðir,
  hélt því, unz herr um spilti,
  Haralds bróðurson góðan.
  Vöktu öfundmenn ykkar
  iðula róg á miðlum,
  úþörf lízk mér arfa
  Ólafs í þeim málum.

  16. Frá Magnúsi konungi Ólafssyni.

  Magnús konungr kastaði eigu sinni á Viggju, er Hrútr hafði átt, ok Kviststaði, er Þorgeirr hafði átt, svá ok á Eggju ok alt þat fé, er Kálfr átti eptir, ok margar aðrar stórar eignir lét hann þá falla í konungsgarð, þær er þeir höfðu átt, er fallit höfðu á Stiklastöðum í bóndaliði; hann gerði ok við marga þá menn stórar refsingar, er í þeirri orrostu höfðu verit í mót Ólafi konungi; suma rak hann af landi, ok af sumum tók hann stórfé, fyrir sumum lét hann bú höggva. Þá tóku bœndr at gera kurr ok mæltu sín í milli: Hvat mun konungr þessi fyrirætla, er hann brýtr lög á oss, þau er setti Hákon konungr hinn góði? Man hann eigi þat, at vér höfum jafnan eigi þolat vanréttit? Mun hann hafa farar föður síns, eða annarra höfðingja, þeirra er vér höfum af lífi tekit, þá er oss leiddist ofsi þeirra ok lögleysa. Þessi kurr var víða í landi. Sygnir höfðu liðsamnað, ok þat orð á, at þeir mundu halda til orrostu við Magnús konung, ef hann fœri þar. Magnús konungr var þá á Hörðalandi ok hafði þar dvalzt mjök lengi ok hafði lið mikit, ok lét sem þá mundi hann fara norðr í Sogn. Þessa urðu varir vinir konungs, ok géngu 12 menn á málstefnu, ok samdist þat með þeim at hluta til einn mann at segja konungi þenna kurr; en svá var til stilt, at Sighvatr skáld hlaut.
  

  17. Bersöglisvísur.

  Sighvatr orti flokk, er kallaðr er Bersöglisvísur, ok hefr hann fyrst um þat, at þeim þótti konungr ofmjök velkja ráðin at setja bœndr aptr, þá er heituðust at reisa úfrið í móti honum. Hann kvað:
  
  Fregn ek at suðr með Sygnum;
  Sighvatr hefir gram lattan
  fólkorrostu at freista;
  fer ek, ef þó skulum berjask.
  Förum í vápn ok verjum
  vel, tvist, konung, lystir,
  hve lengi skal, hringum,
  hans grund, til þess fundar.
  Í því sama kvæði eru þessar vísur:
  
  Hét sá er féll á Fitjum,
  fjölgegn ok réð hegna
  heiptar rán, en hánum,
  Hákun, fírar unnu;
  þjóð hélt fast á fóstra
  fjölblíðs lögum síðan,
  enn eru af því minni,
  Aðalsteins, búendr seinir.
  Rétt hygg ek kjósa knáttu
  karlfólk ok svá jarla,
  af því at eignum lofða
  Óláfar frið gáfu.
  Haralds arfi lét haldask
  hvardyggr ok sonr Tryggva
  lög þau, er lýðar þágu,
  laukjöfn, af þeim nöfnum.
  Skulut ráðgjöfum reiðask,
  ryðr þat, konungr! yðrum,
  dróttins orð til dýrðar,
  döglingr! við bersögli.
  Hafa kveðask lög, nema ljúgi
  landherr, búendr verri
  endr í Úlfasundum
  önnur en þú hézt mönnum.
  Hverr eggjar þik, harri
  heiptar strangr! at ganga,
  opt reynir þú, þínum
  þunn stál, á bak málum.
  Fastorðr skyli fyrða
  fengsæll vera þengill;
  hœfir heit at rjúfa,
  hjaldrmagnaðr! þér aldri.
  Hverr eggjar þik höggva,
  hjaldrgegnir! bú þegna;
  ofrausn er þat jöfri
  innan lands at vinna.
  Engr hafði svá ungum
  áðr bragningi ráðit;
  rán hygg ek rekkum þínum,
  reiðr er herr, konungr! leiðask.
  Gjaltu varhuga, veltir,
  viðr þeim, er nú ferr héðra,
  þjófs! skal hönd í hófi,
  hölda kvitt, um stytta.
  Vinr er sá er, varmra benja,
  varnað býðr, en hlýðit,
  tármútaris teitir!
  til, hvat búmenn vilja.
  Hætt er þat, er allir heitask,
  áðr skal við því ráða,
  hárir menn, er ek heyri,
  hót, skjöldungi at móti.
  Greypt er þat er höfðum hnepta
  heldr ok niðr í feldi,
  slegit hefir þögn á þegna,
  þingmenn nösum stinga.
  Eitt er mál, þat er mæla,
  minn dróttinn leggr sína
  eign á óðul þegna,
  öfgast, búendr göfgir.
  Rán mun seggr, er sína
  selr út, í því telja,
  flaums at fellidómi
  föðurleifð konungs greifum.
  
  Eptir þessa áminning skipaðist konungr vel við, fluttu ok margir ok þessi orð fyrir konungi. Kom þá svá, at konungr átti tal við hina vitrustu menn, ok sömdu þeir þá lög sín. Síðan lét Magnús konungr ríta lögbók, þá er enn er í Þrándheimi ok kölluð er Grágás. Magnús konungr gerðist vinsæll ok ástsæll öllu landsfólki, var hann fyrir þá sök kallaðr Magnús hinn góði.
  

  18. Frá Knýtlingum.

  Haraldr Englakonungr andaðist 5 vetrum eptir andlát Knúts hins ríka föður síns; hann var jarðaðr hjá feðr sínum í Vincestr. Eptir andlát hans tók konungdóm í Englandi Knútr bróðir Haralds, annarr son gamla Knúts; var hann þá konungr bæði yfir Englandi ok Danaveldi, réð hann þar fyrir 2 vetr; hann varð sóttdauðr á Englandi ok er jarðaðr í Vincestr hjá feðr sínum. Eptir andlát hans var til konungs tekinn í Englandi Jatvarðr hinn góði, son Aðalráðs Englakonungs ok Emmu dróttningar, dóttur Ríkarðar Rúðujarls. Jatvarðr konungr var bróðir sammœðri Haralds ok Hörðaknúts. Gunnhildr hét dóttir gamla Knúts ok Emmu; hon var gipt Heinreki keisara í Saxlandi; hann var kallaðr Heinrekr mildi. Gunnhildr var 3 vetr í Saxlandi áðr hon tók sótt; hon andaðist 5 vetrum eptir andlát Knúts konungs föður síns.
  

  19. Magnús konungr fékk Danmörk.

  Magnús konungr Ólafsson spurði andlát Hörðaknúts; þá sendi hann þegar menn suðr til Danmerkr ok gerði með þeim orðsendingar til þeirra manna, er svardögum höfðu við hann bundizt, þá er sætt þeirra ok einkamál váru gör Magnús ok Hörðaknúts, ok minti þá á orð sín, lét þat ok fylgja, at hann sjálfr mundi koma þegar um sumarit til Danmerkr með liði sínu, ok lét þar fylgja ályktarorð, at hann skyldi eignast alt Danaveldi, svá sem stóðu til einkamál ok svardagar, eða falla sjálfr í orrostu með her sínum. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Afkárlig varð jarla
  orðgnótt sú er hlaut dróttinn,
  fylgði efnd því er ylgjar
  angrtælir réð mæla:
  at fram í gný grimmum
  grafnings und kló hrafni
  fúss lézk falla ræsir
  feigr, eða Danmörk eiga.

  20. Leiðangr Magnús konungs.

  Þá samnar Magnús konungr liði saman, stefndi til sín lendum mönnum ok ríkum bóndum, aflaði sér langskipa. En er lið þat kom saman, þá var þat hit fríðasta ok allvel búit. Hann hafði 70 skipa, er hann sigldi af Noregi. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Djarft neyttir þú, dróttinn
  dólgstrangr! skipa langra,
  af því at ýtar höfðu
  austr, sjau tigu flausta.
  Suðr gnauðuðu súðir,
  segl hýnd við stag rýndu,
  vík skar vandlangt eiki,
  Vísundr hneigði þröm sveigðan.
  Hér getr þess, at Magnús konungr hafði þá Vísund hinn mikla, er hinn helgi Ólafr konungr hafði gera látit; hann var meir en þrítugr at rúmatali, var á framstafni vísundarhöfuð, en aptr sporðr, var höfuðit ok sporðrinn ok báðir svírarnir alt gulli lagt. Þess getr Arnórr jarlaskáld.
  
  Ljótu dreif á lypting utan
  lauðri, bifðisk gullit rauða,
  fastligr hneigði furu geystri
  fyris garmr, um skeiðar stýri.
  Stirðum hélztu um Stafangr norðan
  stálum, bifðusk fyrir álar,
  uppi glóðu élmars typpi
  eldi glík í Danaveldi.
  Magnús konungr hélt út af Ögðum ok yfir til Jótlands. Svá segir Arnórr:
  
  Segja mun ek, hve Sygna
  snarfengjan bar þengil
  hallr ok hrími sollinn
  hléborðs Vísundr norðan.
  Setti bjóðr at breiðu
  brynþings, fetilstinga
  fús tók öld við œsi
  Jótlandi gramr branda.

  21. Magnús konungr kom til Danmerkr.

  En er Magnús konungr kom til Danmerkr, þá var honum þar vel fagnat; átti hann brátt þing ok stefnur við landsmenn ok beiddi sér viðtöku, svá sem einkamál váru til. En fyrir því at landshöfðingjar, þeir er ágætastir váru í Danmörk, váru eiðum bundnir við Magnús konung ok vildu halda orð sín ok eiða, þá fluttu þeir þetta mjök fyrir fólkinu; þat bar ok annat til, at þá var andaðr Knútr hinn ríki, ok dautt alt hans afkvæmi; hinn inn þriði hlutr, at þá var alkunnig orðin helgi Ólafs konungs um öll lönd ok jartegnagerð hans.
  

  22. Magnús til konungs tekinn í Danmörk.

  Síðan lét Magnús konungr stefna Vébjarga þing; þar taka Danir sér konung bæði at fornu ok at nýju. En á því þingi tóku Danir Magnús Ólafsson til konungs yfir alt Danaveldi. Dvaldist Magnús konungr í Danmörk lengi um sumarit, ok fagnaði alt fólk honum vel, hvar sem hann kom, ok veittu honum hlýðni; skipaði hann þá alt land, sýslur ok heruð, ok veitti veizlur ríkismönnum. En er á leið haustit, hélt hann liði sínu til Noregs, ok dvaldist í Elfinni nökkura hríð.
  

  23. Upphaf Sveins Úlfssonar.

  Sveinn er maðr nefndr, son Úlfs jarls Þorgilssonar sprakaleggs; móðir Sveins var Ástríðr, dóttir Sveins konungs tjúguskeggs; hon var systir Knúts hins ríka samfeðra, en hon var sammœðra við Ólaf Svíakonung Eiríksson; þeirra móðir var Sigríður dróttning hin stórláta, dóttir Sköglartosta. Sveinn Úlfsson hafði þá dvalzt langa hríð með Svíakonungum frændum sínum, jafnan síðan er fallit hafði Úlfr jarl faðir hans, svá sem ritat er í sögu Knúts hins gamla, at hann lét drepa Úlf jarl mág sinn í Róiskeldu; var Sveinn fyrir þá sök ekki í Danmörk síðan. Sveinn Úlfsson var allra manna fríðastr sýnum, manna var hann ok mestr ok sterkastr, ok hinn mesti íþróttamaðr ok snildarmaðr; þat var allra manna mál, þeirra er hann var kunnigr, at hann hefði alla hluti til, þá er fríða góðan höfðingja. Sveinn Úlfsson kom á fund Magnús konungs, þá er hann sat í Elfinni, svá sem áðr er ritat; tók konungr vel við honum, váru þar ok margir flutningsmenn til, því at Sveinn var hinn vinsælsti maðr; talaði hann ok sjálfr sitt mál fyrir konungi fagrt ok snjalt; ok kom svá, at Sveinn gékk til handa Magnúsi konungi ok gerðist hans maðr. Síðan töluðu þeir konungrinn ok Sveinn marga hluti í einmælum.
  

  24. Gefit Sveini jarls nafn.

  Einn dag, þá er Magnús konungr sat í hásæti ok var fjölment um hann, sat Sveinn Úlfsson á fótskörinni fyrir konunginum; þá tók konungr til máls: Kunnigt vil ek gera höfðingjum ok allri alþýðu þá ráðagerð, er ek vil vera láta; hér er kominn til mín ágætr maðr, bæði at ættum ok af sjálfum sér, Sveinn Úlfsson; hann hefir nú gerzt minn maðr ok selt mér trú sína til þess; en svá sem þér vitut, at allir Danir hafa í sumar gerzt mínir menn, þá er nú landit höfðingjalaust, er ek em í brott farinn, en þar er, sem þér vitut, mjök herskátt af Vindum ok Kúrum ok öðrum Austrvegsmönnum, eða svá Söxum; hét ek þeim ok at fá höfðingja til landvarnar ok landstjórnar; sé ek þar engan mann jafnvel til fallinn fyrir allra hluta sakir sem Svein Úlfsson, hefir hann ætt til þess at vera höfðingi; nú mun ek gera hann jarl minn ok fá honum í hendr Danaveldi til yfirsóknar, meðan ek em í Noregi, svá sem Knútr hinn ríki setti Úlf jarl föður hans höfðingja yfir Danmörk, þá er Knútr var á Englandi. Einarr þambarskelfir svaraði: Ofjarl, ofjarl, fóstri! Konungr mælti reiðuliga: Fátt þykkir yðr ek kunna, en mér lízt sem yðr þykki sumt ofjarlar, en sumt ekki at mönnum. Þá stóð konungr upp ok tók sverð ok festi á linda Sveini; síðan tók hann skjöld ok festi á öxl honum, setti síðan hjálm á höfuð honum ok gaf honum jarls nafn ok veizlur slíkar í Danmörk, sem þar hafði áðr haft Úlfr jarl faðir hans. Síðan var fram borit skrín með helgum dómum; lagði Sveinn þar á hendr sínar ok sór trúnaðareiða Magnúsi konungi. Síðan leiddi konungr jarl til hásætis með sér. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Sjálfr var austr við Elfi
  Úlfs mögr, ok hét fögru
  þar réð Sveinn at sverja
  sínar hendr at skríni;
  réð Ólafs sonr eiðum,
  átt hafa þeirra sáttir
  skemra aldr en skyldi,
  Skánunga gramr, hánum.
  Fór þá Sveinn jarl til Danmerkr, ok var þar við honum vel tekit af allri alþýðu. Tók hann sér þá hirð ok gerðist brátt höfðingi mikill. Fór hann um vetrinn víða um landit ok vingaðist mjök við stórmennit, var hann ok vinsæll af alþýðu.
  

  25. Hernaðr til Vindlands.

  Magnús konungr hélt liði sínu norðr í Noreg ok dvaldist þar um vetrinn. En er vár kom, þá hafði Magnús konungr úti lið mikit, ok hélt því suðr til Danmerkr. En er hann kom þar, spurði hann þau tíðindi af Vindlandi, at Vindr höfðu horfit undan hlýðni við hann í Jómsborg; þar höfðu Danakonungar haft jarlsríki mikit; hófu þeir Jómsborg at upphafi, ok var þat orðit allstyrkt vígi. En er Magnús konungr heyrði slíkt sagt, þá bauð hann út af Danmörk skipaher miklum, ok hélt um sumarit til Vindlands með allan herinn, ok hafði allmikit lið. Þess getr Arnórr jarlaskáld:
  
  Heyra skaltu, hve herskjöld bárut,
  hilmis kundr! til Vinda grundar,
  heppinn dróttu af hlunni sléttum
  hélug börð, í stefjaméli.
  Aldrei frá ek, enn, vísi! valdit
  Vinda sorg, at döglingr spendi,
  flaustum var þá flóð um ristit,
  fleiri skip til óðals þeira.
  En er Magnús konungr kom til Vindlands, þá lagði hann til Jómsborgar ok vann þegar borgina, drap þar mikit fólk ok brendi borgina ok landit víða út í frá, ok gerði þar hit mesta hervirki. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Skjöldungr! fórtu um óþjóð eldi,
  auðit var þá flotnum dauða,
  hæstan kyndut, hlenna þrýstir!
  hyrjar ljóma suðr at Jómi.
  Hvergi þorði hallir varða
  heiðit fólk í virki breiðu,
  buðlungr! unnut borgar mönnum
  björtum eldi stalldræp hjörtu.
  Mikit fólk á Vindlandi gékk til handa Magnúsi konungi, en miklu var hitt fleira, er undan flýði. Fór þá Magnús konungr aptr til Danmerkr aptr, bjó sér þar til vetrsetu, en sendi frá sér herinn bæði hinn danska ok svá mart lið, þat er honum hafði fylgt af Noregi.
  

  26. Gefit Sveini konungs nafn.

  Hinn sama vetr er Sveinn Úlfsson hafði fengit yfirsókn um Danaveldi, ok hann hafði vingazt við allmikit stórmenni ok fengit alþýðu lof, þá lét hann gefa sér konungs nafn, ok hurfu at því ráði margir höfðingjar. En um várit er hann spurði, at Magnús konungr fór norðan or Noregi ok hafði her mikinn, þá fór Sveinn til Skáneyjar, ok þaðan upp á Gautland, ok svá til Svíþjóðar á fund Emundar konungs frænda síns, ok dvaldist þar um sumarit, en hafði njósnir í Danmörk um ferð Magnús konungs eða um fjölmenni hans. En er Sveinn konungr spurði, at Magnús konungr hafði látit frá sér fara mikinn hluta liðs síns, ok svá þat, at hann var suðr á Jótlandi, þá reið Sveinn ofan af Svíþjóð ok hafði þá lið mikit, er Svíakonungr fékk honum. En er Sveinn kom út á Skáney, þá tóku Skáneyingar vel við honum ok héldu hann þar fyrir konung; dreif þá lið mikit til hans. Síðan fór hann út til Sjálands, ok var þar vel við honum tekit, lagði hann þar alt undir sik. Þá fór hann í Fjón ok lagði undir sik allar eyjar, ok gékk fólk undir hann; hafði Sveinn her mikinn ok mart skipa.
  

  27. Frá her Magnús konungs.

  Magnús konungr spurði þessi tíðindi, ok þat með, at Vindr höfðu her úti. Síðan stefndi Magnús konungr liði til sín, ok dróst honum brátt herr um alt Jótland. Kom til hans Otta hertogi af Saxlandi or Brúnsvík; hann átti þá Úlfhildi, dóttur Ólafs konungs hins helga, systur Magnús konungs; hertoginn hafði mikla sveit manna. Danahöfðingjar eggjuðu Magnús konung at fara í móti Vindaherinum ok láta eigi heiðit fólk ganga þar yfir land ok eyða; ok var þat ráð tekit, at konungr snýr her sínum suðr á leið til Heiðabœjar. En er Magnús konungr lá við Skotborgará á Hlýrskógs heiði, þá kom honum njósn af her Vinda, ok þat með, at þeir höfðu svá mikinn her, at engi fékk talt, ok Magnús konungr hafði engan hlut við fjölmennis, ok honum væri sá einn til at flýja undan. Magnús konungr vildi þó berjast, ef mönnum þœtti nökkur föng á, at hann mætti sigrast; en flestir löttu, ok sögðu allir eitt til, at Vindr höfðu úflýjanda her. En Otta hertogi fýsti heldr at berjast. Lét konungr þá blása saman öllum herinum ok lét alla menn herklæðast, ok lágu þeir úti um nóttina undir skjöldum sínum, því at þeim var sagt, at herr Vinda var kominn nær þeim, og var konungr mjök hugsjúkr, þótti honum ilt, ef hann skyldi flýja verða, því at hann hafði þat aldri reynt; svaf hann lítit um nóttina ok söng bœnir sínar.
  

  28. Draumr Magnús konungs.

  Eptir um daginn var Mikjálsmessu aptann. En er komit var at degi, þá sofnaði konungr ok dreymdi, at hann sá hinn helga Ólaf konung föður sinn, ok mælti við hann: Ertu nú mjök hugsjúkr ok óttafullr, er Vindr fara móti þér með her mikinn; ekki skaltu hræðast heiðinn her, þótt þeir sé margir saman: ek mun fylgja þér í orrostu þessi; ráðit þér þá til bardaga við Vindr, er þér heyrit lúðr minn. En er konungr vaknaði, þá sagði hann draum sinn. Tók þá at lýsa af degi; þá heyrði alt fólk í lopt upp klukkuhljóð, ok kendu Magnús konungs menn, þeir er verit höfðu í Niðarósi, at svá þótti sem Glöð væri hringt; þá klukku hafði Ólafr konungr gefit til Klemenskirkju í kaupangi.
  

  29. Orrosta á Hlýrskógs heiði.

  Þá stóð upp Magnús konungr, ok kallaði at blása skyldi herblástr. Fór þá Vindaherrinn sunnan yfir ána at þeim; hljóp þá upp allr konungsherrinn ok stefndi í móti heiðingjum. Magnús konungr steypti af sér hringabrynju ok hafði yzta rauða silkiskyrtu, ok tók í hönd sér öxina Hel, er átt hafði Ólafr konungr. Magnús konungr rann fyrir öllum mönnum öðrum í móti herinum, ok hjó þegar tveim höndum hvern mann at öðrum. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Óð með öxi breiða
  ódæsinn fram ræsir,
  varð um hilmi Hörða
  hjördynr, en varp brynju.
  Þá er um skapt, en skipti
  skapvörðr himins jörðu,
  Hel klauf hausa fölva,
  hendr tvær jöfurs spendu.
  Orrosta þessi var ekki löng; váru konungs menn hinir áköfustu. En hvar sem þeir kómu saman, féllu Vindr svá þykt sem unnvörp lægi; en þeir er síðar stóðu sneru á flótta, ok váru þeir þá höggnir niðr sem búfé. Rak konungr sjálfr flóttann austr yfir heiðina, ok féll fólkit um alla heiðina. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Hykk í hundraðs flokki
  Haralds bróðurson stóðu,
  hrafn vissi sér hvassast
  hungrbann, framast manna.
  Vítt lá Vinda flótti;
  varð, þar er Magnús barðisk,
  höggvinn valr at hylja
  heiði rastar breiða.
  Þat er alþýðu mál, at ekki mannfall hafi orðit jafnmikit á Norðrlöndum í kristnum sið, sem þat er varð á Hlýrskógs heiði af Vindum. En af liði Magnús konungs féll ekki mart, en fjöldi varð sárt. Eptir orrostu lét Magnús konungr binda sár sinna manna, en læknar váru ekki svá margir í herinum, sem þá þurfti; þá gékk konungr til þeirra manna, er honum sýndist, ok þreifaði um hendr þeim; en er hann tók í lófana ok strauk um, þá nefndi hann til 12 menn, þá er honum sýndist sem mjúkhenztir mundu vera, ok sagði, at þeir skyldu binda sár manna, en engi þeirra hafði fyrr sár bundit; en allir þessir urðu hinir mestu læknar. Þar váru tveir íslenzkir menn, var annarr Þorkell Geirason af Lyngum, annarr Atli faðir Bárðar svarta or Selárdal, ok kómu frá þeim margir læknar síðan. Eptir þessa orrostu varð frægt mjök víða um lönd jartegn sú, er gert hafði hinn helgi Ólafr konungr; ok var þat alþýðu mál, at engi maðr mundi þurfa at berjast við Magnús konung Ólafsson, ok Ólafr konungr faðir hans væri honum svá nákvæmr, at úvinir hans mætti enga mótstöðu veita honum fyrir þá sök.
  

  30. Orrosta á Ré.

  Magnús konungr sneri þegar herinum móti Sveini, er hann kallaði jarl sinn, þótt Danir kölluðu hann konung. Réð Magnús konungr sér til skipa ok bjó herinn, fjölmentu þá hvárirtveggju mjök. Váru þá margir höfðingjar í liði Sveins, Skánungar, Hallandsfarar, Sjálandsfarar, Fjónbúar; en Magnús konungr hafði mest Norðmenn ok Jóta; hélt hann þá liði sínu til móts við Svein. Varð fundr þeirra fyrir Vestlandi á Ré, varð þar orrosta mikil, ok lauk svá, at Magnús konungr hafði sigr, en Sveinn kom á flótta ok lét lið mikit; flýði hann þá aptr á Skáney, því at hann átti hæli uppi á Gautlandi, ef hann þurfti til at taka. En Magnús konungr fór þá aptr til Jótlands ok sat þar um vetrinn fjölmennr ok hafði gæzlu á skipum sínum. Þessa getr Arnórr jarlaskáld:
  
  Fúss lét á Ré ræsir
  rammþing háit glamma,
  valska rauð fyrir víðu
  Vestlandi gramr branda.

  31. Orrosta við Árós.

  Sveinn Úlfsson fór þegar á skip sín, er hann spurði, at Magnús konungr var genginn af skipum. Dró Sveinn lið at sér, alt þat er hann fékk, ok fór þá um vetrinn um Sjáland ok um Fjón ok um eyjar; ok er dró at jólum, hélt hann suðr til Jótlands, lagði fyrst til Limafjarðar, ok gékk þar mart fólk undir hann, en hann tók gjöld af sumum, sumir fóru á fund Magnús konungs. En er þetta spurði Magnús konungr, hvat Sveinn hafðist at, þá fór hann til skipa sinna ok hafði með sér Norðmanna lið þat, er þá var í Danmörk, en sumt Dana lið, hélt þá sunnan fyrir land. Sveinn var þá í Árósi ok hafði mikit lið; en er hann spurði til hers Magnús konungs, þá lagði hann sínu liði or bœnum ok bjóst til orrostu. En er Magnús konungr hafði spurt, hvar Sveinn var, ok hann vissi, at þá mundi vera skamt millim þeirra, þá átti hann húsþing ok talaði við lið sitt, sagði svá: Nú höfum vér spurt, at jarl með lið sitt mun hér nú liggja fyrir oss; er mér svá sagt, at þeir hafi lið mikit; og vil ek gera yðr kunnigt um ætlan mína: vil ek leggja til fundar við jarl ok berjast við hann, þótt vér höfim lið nökkuru færa; munum vér traust várt eiga enn sem fyrr, þar er guð sjálfr er ok hinn helgi Ólafr konungr, faðir minn; hefir hann oss nökkurum sinnum fyrr sigr gefit, þá er vér höfum barizt, ok höfum vér opt haft lið minna en úvinir várir. Nú vil ek, at menn búist svá við, at vér skulum leita þeirra, ok þegar er fund várn berr saman, þá skulum vér at róa ok taka þegar til bardaga; veri þá allir búnir mínir menn at berjast. Síðan herklæddust þeir, ok bjó hverr sik ok sitt rúm; reru þeir Magnús konungr fram þar til, er þeir sá lið jarls, greiddu þegar atróðrinn. En Sveins menn vápnúðust ok tengdu saman skip sín; tókst þá þegar hörð orrosta. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Lögðu, grœðis glóða,
  gramr ok jarl fyrir skömmu,
  þar kom bitr á börva
  brandleikr, saman randir,
  svá at manþinga mundut
  merkendr Heðins serkjar,
  herr náði gný gerva
  geirs, orrostu meiri.
  Þeir börðust um stafna, ok máttu þeir einir höggum við koma, er í stafni váru, en þeir lögðu kesjum, er í fyrirrúmi váru, en allir þeir, er aptar váru, skutu snœrispjótum eða gaflökum eða vígörum, en sumir börðu grjóti eða skeptiflettum, en þeir, er fyrir aptan siglu váru, skutu bogaskotum. Þess getr Þjóðólfr:
  
  Skotit frá ek skeptiflettum
  skjótt ok mörgu spjóti,
  bráð fékk hrafn, er háðum
  hjaldr, á breiða skjöldu.
  Neyttu mest sem máttu
  menn at vápna sennu,
  baugs en barðir lágu
  börvar, grjóts ok örva.
  Bárut böslar fleiri
  bogmenn at hör tognum,
  mundit þann dag Þrœndi
  þreyta fyrr at skeytum.
  Svá þykt flugu síðan
  snœridörr um skœru,
  ótt var ördrif látit,
  illa sáttu á milli.
  
  Hér segir þat, hvernog var áköf skothríðin. Magnús konungr var fyrst öndverða orrostu í skjaldborg, en er honum þótti seint á orkast, þá hljóp hann fram or skjaldborginni, ok svá eptir skipinu, ok kallaði hátt ok eggjaði sína menn, ok gékk alt fram í stafninn í höggorrostu. En er þat sá hans menn, þá eggjaði hverr annan; var þá kall mikit um allan herinn. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Mjök bað Magnús rekka
  mannr röskliga annan,
  hörð þrifusk boð, þar er börðusk,
  böðský framar knýja.
  Gerðist þá hin ákafasta orrosta. Í þeirri hríð hrauðst skip Sveins framan um stafninn ok söxin; þá gékk sjálfr Magnús konungr með sína sveit upp á skipit Sveins, ok síðan hans maðr hverr at öðrum; gerði þá svá harða atgöngu, at Sveins menn hrukku fyrir, ok hrauð Magnús konungr þat skip, ok síðan hvert at öðru. Flýði þá Sveinn ok mikill hluti liðs hans, en fjöldi féll hans manna, ok mart fékk grið. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Vörðr gékk meir at morði
  Magnús kjalar vagna.
  Þat var frægt, í fagran
  framstafn varar hrafni.
  Gerðum þar svá at þverði,
  þengils en óx fengi,
  skeiðr nam herr at hrjóða,
  húskarla lið jarli.
  Áðr svanfoldar seldi
  sólrýrandi hinn dýri,
  jarls lá ferð á ferli,
  fjörgrið stöfum hjörva.
  
  Þessi orrosta var dróttinsdag hinn næsta fyrir jól. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Römm var hildr sú er Hramma
  harðéls viðir börðusk,
  herr gékk snart at snerru,
  sunnudag um unnin.
  Flaut, þá er feigir létu
  fjör gnýstafir hjörva,
  þjóð sökk niðr at nauðum
  nár á hverri báru.
  Magnús konungr tók þar 7 skip af Sveins mönnum. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Hrauð Ólafs mögr áðan,
  jöfurr vá sigr, hins digra,
  fregnat slíkt or Sogni,
  sjau skip, konur hnípnar.
  Og enn kvað hann:
  
  Mist hafa Sveins at sýnu,
  sverðgautr! förunautar,
  hörð er heldr um orðin,
  heimkvámu, för beima.
  Hrœrir hausa þeirra,
  hreggi œst, ok leggi,
  sjár þýtr auðs um árum,
  unnr á sanda grunni.
  Sveinn flýði þegar um nóttina til Sjálands með því liði, sem undan hafði komizt ok honum vildi fylgja, en Magnús konungr lagði at landi skip sín, ok lét þegar um nóttina lið sitt fara á land, en snimma um morguninn eptir kómu þeir ofan með strandhögg mikil. Þess getr Þjóðólfr:
  
  Gær sá ek grjóti stóru,
  gein haus fyrir steini,
  fór á fylking þeirra
  fast, harðliga kastat.
  Ofan keyrðum vér, orðum
  jörð muna Sveinn um varða,
  staðar hefir stafn í miðju,
  strandhögg, numit landi.

  32. Flótti Sveins konungs.

  Magnús konungr hélt þegar sunnan sínu liði til Sjálands eptir Sveini. En þegar er Magnús konungs lið kom at, þá flýði Sveinn þegar á land upp, ok alt lið hans; en Magnús konungr sótti eptir þeim ok rak flóttann; drápu slíkt er þeir náðu. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Spurði einu orði,
  öld, blóðroðna skjöldu,
  satt er at svá mörg átti,
  Selunds mær, hverr ve, bœri.
  Auðtróðu varð auðit
  yfir um skóg at spróga,
  títt bar týmargr flótti
  til Hringstaða iljar.
  Saurstokkinn bar svíra
  snarr Skánunga harri,
  undr er nema allvaldr Lundar
  aldrprúðr fyrir haldi.
  Gær flugu mold ok mýrar
  merki jarls hins sterka,
  slóð drap, fram at flœði,
  flaugar dörr um hauga.
  
  Sveinn flýði þá yfir á Fjón; en Magnús konungr fór þá herskildi yfir Sjáland ok brendi víða fyrir þeim mönnum, er um haustit höfðu slegizt í flokk með Sveini. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Náði jarl at eyða
  jöfra setr á vetri,
  lézt eigi þú litla
  landvörn af þér standa.
  Máttir, Magnús! hætta
  mildr í fólk und skildi,
  nefa Knúts var þá nýtum
  nær sem hann ráðinn væri.
  Rönd léztu, ræsir Þrœnda!
  reiðr þorðir þú meiða,
  hús, namstu hvert ok eisu
  hyrfeld, gefa eldi.
  Grá vildir þú gjalda,
  gœðinga vin! skœðar,
  ört rendu þeir undan,
  jarls fylgjurum dylgjur.
  

  33. Rán ok brenna.

  Þegar er Magnús konungr spurði til Sveins, þá hélt hann liði sínu yfir til Fjóns. En þegar er Sveinn spurði þat, þá gékk hann á skip ok sigldi, ok kom fram á Skáni; fór þaðan í Gautland ok síðan á fund Svíakonungs. En Magnús konungr gékk upp á Fjóni, lét þar brenna ok ræna fyrir mörgum. Allir Sveins menn, þeir sem þar váru, flýðu brott víðs vegar. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Hrindr á hróka landi
  hregg af eikiveggjum,
  suðr leikr eldr um unninn
  óðr, í lopt upp glóðum.
  Bœr logar hálfu hæra
  hjónum nær, á Fjóni,
  ræfr þola nauð ok næfrar,
  Norðmenn sali brenna.
  Menn eiga þess minnask
  manna Sveins ok kanna,
  víga Freys sízt vágu,
  vefgefn! þrjár stefnur.
  Ván er fagrs á Fjóni
  fljóðs, dugir vápn at rjóða,
  verum með fylktu fólki
  framm í vápna glammi.
  
  Eptir þetta gékk alt fólk undir Magnús konung í Danmörk. Þá var þar friðr góðr hinn efra hlut vetrar; setti þá Magnús konungr sína menn til stjórnar um alt land þar í Danmörk. En er á leið várit, þá fór hann herliði sínu norðr í Noreg ok dvaldist þar mjök lengi um sumarit.
  

  34. Orrosta við Helganes.

  En er Sveinn spurði þat, þá reið hann þegar út á Skáni, ok hafði lið mikit or Svíaveldi. Tóku Skáneyingar vel við honum; efldist hann þá at liði; fór síðan út í Sjáland ok lagði þar undir sik; svá Fjón ok allar eyjar. En er þat spurði Magnús konungr, þá efldist hann at liði ok at skipum ok hélt síðan suðr til Danmarkar. Hann spurði, hvar Sveinn lá með her sinn; hélt Magnús konungr þá til móts við hann, varð fundr þeirra, þar sem Helganes heitir, ok var þat at kveldi dags. En er orrosta tókst, hafði Magnús konungr lið minna, ok skip stœrri ok skipuð betr. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Vítt hefi ek heyrt at heiti
  Helganes, þar er elgi
  vágs hinn víða frægi
  vargteitir hrauð marga.
  Røkkr öndurt bað randir
  reggbuss saman leggja,
  rógskýja hélt, Rygjar,
  regni haustnótt gegnum.
  Orrosta var hin snarpasta, en er á leið nóttina, gerðist mikit mannfall. Magnús konungr skaut alla nóttina handskoti. Þess getr Þjóðólfr:
  
  Hizig laut er heitir
  Helganes fyrir kesjum,
  sukku sárir rekkar,
  Sveins ferð, bana verðir.
  Mætr hélt mörgu spjóti
  Mœra gramr í snœri,
  odd rauð aski studdan
  örr landreki dörrum.
  Þat er skjótast at segja af orrostu þessi, at Magnús konungr hafði sigr, en Sveinn flýði; var skip hans hroðit með stöfnum, ok öll skip Sveins önnur váru hroðin. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Flýði jarl af auðu
  ótvin, skipi sínu,
  morð þar er Magnús gerði
  meinfœrt, þaðan Sveini.
  Réð herkonungr hrjóða
  hneitis egg í sveita,
  sprændi blóð á brýndan
  brand, vá gramr til landa.
  Og enn segir Arnórr:
  
  Skeiðr tók Bjarnar bróður
  ballr Skánungum allar,
  þjóð reri þeirrar tíðar
  þingat, gramr með hringum.
  Þar féll mikit lið af Sveins mönnum; fékk Magnús konungr ok hans menn mikit hlutskipti. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Skjöld bar ek heim frá hjaldri,
  hlauzk mér til þess, gauzkan,
  ramr var suðr á sumri
  sverðdynr, ok þó brynju.
  Vápn gat ek fríð, en fljóði
  fyrr sagða ek þat kyrru,
  þar fékk ek hjálm er hilmir
  harðfengr Dani barði.
  Sveinn flýði þá upp á Skáni, ok alt lið hans, þat er undan komst, en Magnús konungr ok hans lið ráku flóttann langt á land upp, ok varð þá lítil viðrtaka af Sveins mönnum eða bóndum. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Bauð Ólafs sonr áðan
  upp á land at standa,
  gékk með manndýrð mikla
  Magnús reiðr af skeiðum.
  Snarr bað hilmir herja,
  hér er skark í Danmörku,
  fleygir hvasst um hauga
  hestr um Skáney vestan.
  Síðan lét Magnús konungr fara herskildi alt um bygðina. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Nú taka Norðmenn knýja,
  nær göngum vér stöngum,
  berka ek, Magnús merki,
  minn skjöld á hlið sjaldan.
  Skýtra skeifum fœti
  Skáney yfir sláni,
  fár vegr er mér fegri
  fundinn, suðr til Lundar.
  Síðan tóku þeir at brenna bygðina; flýði þá fólk alt víðs vegar undan. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Bárum járn at œrnu
  ísköld á lið vísa,
  skjótt ríða nú skreyttar
  Skánunga lokvánir.
  Rauðr leikr um bœ breiðan
  bráðr at váru ráði
  eldr, en ernir valda
  atblásendr því vási.
  Svíðr um seggja búðir,
  siklingr í her miklum
  eyðir bygð, sem bráðast
  bjartr eldr, Danaveldi.
  Móðr berr halr um heiði
  hjaldrs Danmarkar skjöldu,
  vér hlutum sigr, en sárir
  Sveins menn fyrir renna.
  Fjörð lét fylkir verða
  forntraddan mó spornat,
  leynumsk lítt, á Fjóni,
  liðs skjöldunga á miðli.
  Muna fyrir Magnús synja
  menn Sveins, þeir er nú renna,
  upp fara mörg í morgin
  merki, stórra verka.
  
  Sveinn flýði þá austr fyrir Skáni. Magnús konungr fór þá til skipa sinna ok hélt síðan austr fyrir Skáneyjar síðu, ok varð mjök búizt af skyndingu. Þá kvað Þjóðólfr þetta:
  
  Ek hefi ekki at drekka
  annars nema sjá þenna,
  sýg ek or söltum œgi
  sylg, er ek jöfri fylgi.
  Liggr fyrir oss, en uggum
  allítt Svía köllum,
  drýgt höfum vás fyrir vísa,
  víð Skáneyjar síða.
  Sveinn flýði upp á Gautland, ok sótti síðan á fund Svíakonungs, ok dvaldist þar um vetrinn í góðu yfirlæti.
  

  35. Hernaðr Magnús konungs.

  Magnús konungr sneri aptr ferð sinni, þá er hann hafði undir sik lagt Skáni; hélt þá fyrst í Falstr, veitti þar uppgöngu ok herjaði þar; drap hann mikit lið, þat er áðr var gengit undir Svein. Þess getr Arnórr:
  
  Svik réð eigi eklu
  allvaldr Dönum gjalda,
  lét fullhugaðr falla
  Falstrbyggva lið tiggi.
  Hlóð, en hála tœðu
  hirðmenn ara grenni,
  auðar þorn fyrir örnu
  ungr valköstu þunga.
  Síðan hélt Magnús konungr liði sínu til Fjóns ok herjaði ok vann þar þá mikit hervirki. Svá segir Arnórr jarlaskáld:
  
  Enn rauð frán á Fjóni,
  fold sótti gramr dróttar,
  ráns galt herr frá hánum,
  hringserks litaðr merki.
  Minnisk öld, hverr annan
  jafnþarfr blám hrafni,
  ört gat hilmir hjarta,
  herskyldir; tøg fyldi.

  36. Magnús konungr sat í Danmörk.

  Magnús konungr sat þann vetr í Danmörk, ok var þá góðr friðr. Hann hafði átt í Danmörk orrostur margar ok haft í öllum sigr. Oddr Kikinaskáld segir svá:
  
  Vas fyrir Mikjálsmessu
  málmgrimm háið rimma,
  féllu Vindr, en vöndusk
  vápnhljóði mjök þjóðir.
  En fyrir jól var önnur
  óhlítulig litlu,
  upp hófsk grimm með gumnum
  gunnr, fyrir Árós sunnan.
  Enn segir Arnórr:
  
  Hefnir! féngut yrkis efni,
  Ólafs, gervi ek slíkt at málum,
  Hlakkar lætr þú hrælög drekka
  hauka, nú mun kvæðit aukask.
  Fjórar hefir þú, randa rýrir
  reyrar setrs! á einum vetri,
  allvaldr ertu ofvægr kallaðr,
  örva hríðir frœkn um gervar.
  Þrjár orrostur átti Magnús konungr við Svein Úlfsson. Svá segir Þjóðólfr:
  
  Háðisk heilli góðu
  hildr, sem Magnús vildi,
  selr um sigr at þylja
  sóknstœrir mér fœri.
  Brand rauð buðlungr Þrœnda,
  berr íðula síðan
  hann ept hervíg þrennin
  hæra skjöld at gjöldum.

  37, 38. Orðsending Magnús konungs til Englands.

  Magnús konungr réð þá bæði fyrir Danmörk ok Noregi. En eptir þat er hann hafði eignazt Danaveldi, þá gerði hann sendimenn vestr til Englands; fóru þeir á fund Jatvarðar konungs ok fluttu honum bréf ok innsigli Magnús konungs. En þat stóð á bréfum með kveðjusending Magnús konungs: Þér munut spurt hafa einkamál þau, er vér Hörðaknútr gerðum með oss, at hvárr okkarr er lifði eptir annan sonlausan, þá skyldi sá taka lönd ok þegna, þau er hinn hafði átt. Nú er þat svá orðit, sem ek veit, at þér hafit spurt, at ek hefi tekit Danaveldi í arf eptir Hörðaknút; hann átti, þá er hann andaðist, engum mun síðr England en Danmörk; köllumst ek nú eiga England eptir réttum máldögum. Vil ek, at þú gefir upp ríkit fyrir mér, en at öðrum kosti mun ek sœkja til með styrk hers bæði af Danaveldi ok Noregi; mun þá sá ráða löndum, er sigrs verðr auðit.
  

  39. Svör Jatvarðar konungs.

  En er Jatvarðr hafði lesit bréf þessi, þá svaraði hann svá: Þat er öllum mönnum kunnigt hér í landi, at Aðalráðr konungr, faðir minn, var óðalborinn til ríkis þessa bæði at fornu ok nýju. Váru vér 4 synir hans; en er hann var fallinn frá löndum, þá tók ríki ok konungdóm Jatmundr, bróðir minn, því at hann var elztr várr brœðra; unda ek þá vel við, meðan hann lifði. En eptir hann tók ríkit Knútr konungr, stjúpfaðir minn; var þá eigi dælt til at kalla, meðan hann lifði. En eptir hann var konungr Haraldr, bróðir minn, meðan honum varð lífs auðit. En er hann andaðist, þá réð Hörðaknútr, bróðir minn, fyrir Danaveldi, ok þótti þat þá einu rétt brœðraskipti með okkr, at hann væri konungr bæði yfir Englandi ok Danmörk; en ek hefða ekki ríki til forráða. Nú andaðist hann; var þat þá ráð hér allra landsmanna at taka mik til konungs hér í Englandi. En meðan ek bar ekki tignarnafn, þjónaða ek mínum höfðingjum eigi stórligar en þeir menn, er enga ætt áttu hér til ríkis. Nú hefi ek tekit hér konungs vígslu, ok svá fulliga konungdóm, sem faðir minn hafði fyrir mér; nú mun ek þetta nafn eigi upp gefa at mér lifanda. En ef Magnús konungr kemr hingat til lands með her sinn, þá mun ek eigi liði samna í mót honum; mun hann kost eiga at eignast England ok taka mik áðr af lífdögum. Segit honum svá mín orð. Fóru þá sendimenn aptr ok kómu á fund Magnús konungs ok segja honum alt sitt erendi. Konungr svaraði tómliga ok mælti svá: Ek ætla hitt munu vera sannast ok bezt fallit, at láta Jatvarð konung hafa ríki sitt í ró fyrir mér, en halda þessu ríki, er guð hefir mik eignast látit.
  
  Источник: Heimskringla eða Sögur Noregs konunga Snorra Sturlusonar. N. Linder og H. A. Haggson. Uppsala, W. Schultz, 1869–1872.
  Текст с сайта Heimskringla
  
  
   

  Magnúss saga góða

  1. Upphaf Magnúss konungs góða

  Magnús Ólafsson byrjaði ferð sína eftir jólin austan af Hólmgarði ofan til Aldeigjuborgar. Taka þeir að búa skip sín er ísa leysti um vorið.
  Þess getur Arnór jarlaskáld í Magnússdrápu:
  
  Nú hykk rjóðanda reiðu
  rógörs, því að veitk görva,
  þegi seimbrotar, segja
  seggjum hneitis eggja.
  Vara ellefu allra
  ormsetrs hati vetra,
  hraustr þá er herskip glæsti
  Hörða vinr úr Görðum.
  Magnús konungur hélt austan um vorið til Svíþjóðar.
  Svo segir Arnór:
  
  Þing bauð út hinn ungi
  eggrjóðandi þjóðum.
  Fim bar hirð til hömlu
  hervæðr ara bræðis.
  Salt skar húfi héltum
  hraustr þjóðkonungr austan.
  Báru brimlogs rýri
  brún veðr að Sigtúnum.
  Hér segir að Magnús konungur, þá er hann fór austan úr Garðaríki, að hann sigldi fyrst til Svíþjóðar og upp til Sigtúna. Þá var konungur í Svíþjóð Önundur Ólafsson. Þar var þá og Ástríður drottning er átt hafði hinn helgi Ólafur konungur. Hún fagnaði forkunnarvel Magnúsi stjúpsyni sínum og lét þegar stefna fjölmennt þing þar sem kallað er á Höngrum.
  En á því þingi talaði Ástríður og sagði svo: «Hér er nú kominn með oss sonur hins helga Ólafs konungs er Magnús heitir, ætlar nú ferð sína til Noregs að sækja föðurarf sinn. Er mér skylda mikil að styrkja hann til þessarar ferðar því að hann er stjúpsonur minn, svo sem það er öllum kunnigt, bæði Svíum og Norðmönnum. Skal eg hér engan hlut til spara, þann er eg hefi föng á, að hans styrkur mætti mestur verða, bæði fjölmenni það er eg á forráð á og svo fé. Svo þeir allir er til þessar ferðar ráðast með honum skulu eiga heimila mína vináttu fullkomna. Eg vil því og lýsa að eg skal ráðast til ferðarinnar með honum. Mun það þá öllum auðsýnt að eg spari eigi aðra hluti til liðsemdar við hann, þá er eg má honum veita.»
  Síðan talaði hún langt og snjallt.
  En er hún hætti þá svöruðu margir, sögðu svo að Svíar höfðu litla tírarför farið til Noregs þá er þeir fylgdu Ólafi konungi föður hans. «Og er eigi hér betra að von er þessi konungur er,» segja þeir, «eru menn fyrir þá sök ófúsir þessarar ferðar.»
  Ástríður svarar: «Allir þeir er nokkurir hreystimenn vilja vera munu ekki æðrast um slíkt. En ef menn hafa látið frændur sína með hinum helga Ólafi konungi eða sjálfir sár fengið þá er það nú drengskapur að fara nú til Noregs og hefna þess.»
  Kom Ástríður svo orðum sínum og liðveislu að fjöldi liðs varð til með Ástríði að fylgja honum til Noregs.
  Þess getur Sighvatur skáld:
  
  Hrein getum hála launa
  hnossfjöld lofi ossu
  Ólafs dætr, er átti
  jöfur sighvatastr digri.
  Þings beið her á Höngrum
  hundmargr Svía grundar
  austr, er Ástríð lýsti
  Ólafs sonar málum.
  Máttit hún við hættna,
  heilráð, Svía deila
  meir, þótt Magnús væri
  margnenninn son hennar.
  Olli hún því, að allri
  áttleifð Haralds knátti,
  mest með máttkum Kristi,
  Magnús konungr fagna.
  Mildr á mennsku að gjalda
  Magnús, en því fögnum,
  það gerði vin virða
  víðlendan, Ástríði.
  Hún hefr svo komið sínum,
  sönn, að fá mun önnur,
  orð geri eg drós til dýrðar,
  djúpráð kona, stjúpi.
  
  Svo segir Þjóðólfur skáld í Magnússflokki:
  
  Út réttu, allvaldr, skjóta
  ekin dúðist rá, snekkju,
  en þrítugt skip þrautar
  þann tíð í haf skríða.
  Vægðit vendi sveigðum
  veðr ótt of þér, dróttinn.
  Hlóðu hirðmenn prúðir
  húnskrift í Sigtúnum.

  2. Ferð Magnúss konungs úr Svíþjóð

  Magnús Ólafsson hóf ferð sína af Sigtúnum og hafði þá lið mikið er Svíar höfðu fengið honum. Þeir fóru fæti um Svíþjóð og svo til Helsingjalands.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Rauðar báruð randir síðan,
  rimmu Yggr, um sænskar byggðir.
  Eigi gastu liðskost lágan.
  Landsfólk sótti þér til handa.
  Austan þurðuð, úlfa ferðar,
  öldum kunnr, með hvíta skjöldu,
  tungu rjóðr, til tírar þinga,
  teknir menn, og dör hin reknu.
  Síðan fór Magnús Ólafsson austan um Jamtaland og um Kjöl og ofan í Þrándheim og tók þegar allt landsfólk vel við honum. En menn Sveins konungs, þegar er þeir spurðu að Magnús sonur Ólafs konungs var þar í land kominn, þá flýðu allir víðs vegar og forðuðu sér. Varð þar engi mótstaða veitt Magnúsi. Var Sveinn konungur suður í landi.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Austan komstu með allra hæstum,
  Yggjar más, í þrænskar byggðir,
  fiðrirjóðr, en fjandmenn yðra
  fálma kváðu, ægishjálmi.
  Breiðast vissu, blágams fæðir
  benja kólgu, yðrir dólgar,
  hræddir urðu fjörvi að forða
  fjandmenn þínir, vesöld sína.

  3. Magnús Ólafsson til konungs tekinn

  Magnús Ólafsson fór með liði sínu út til Kaupangs. Var honum þar vel fagnað. Síðan lét hann stefna Eyraþing. En er bóndafólkið kom til þings þá var þar Magnús til konungs tekinn yfir land allt, svo vítt sem haft hafði Ólafur konungur faðir hans. Síðan tók Magnús konungur sér hirð og gerði lenda menn. Hann skipaði allt í héruðum mönnum í ármenningar og í sýslur.
  Magnús konungur bauð út leiðangri þegar um haustið um allan Þrándheim. Varð honum gott til liðs, hélt síðan herinum suður með landi.
  

  4. Flótti Sveins konungs

  Sveinn konungur Alfífuson var þá staddur á Sunn-Hörðalandi er hann spurði hersögu þessa. Lét hann þegar skera upp herör og senda fjögurra vegna frá sér, stefndi til sín bóndafólki og lét það fylgja að úti skyldi vera almenningur að liði og skipum og verja land með honum. Lið það allt er þannug var næst konungi sótti á fund hans.
  Átti konungur þá þing og tal við bændur og bar upp erindi sín, sagði svo að hann vill halda til móts við Magnús konung, son Ólafs konungs, og halda við hann orustu ef bændur vilja fylgja honum. Mælti konungur heldur skammt. Bændur gerðu lítinn róm að máli hans.
  Síðan töluðu danskir höfðingjar, þeir er með konungi voru, langar tölur og snjallar en bændur svöruðu og töluðu í mót. Sögðu margir að þeir vildu fylgja Sveini konungi og berjast með honum en sumir neittu. Sumir þögðu með öllu, sumir sögðu svo að þeir mundu leita á fund Magnúss konungs þegar er þeir næðu.
  Þá svarar Sveinn konungur: «Svo líst mér sem hér sé komið fátt bóndafólk, það er vér höfum orð send. En þessir bændur er hér eru segja sjálfum oss að þeir vilja fylgja Magnúsi konungi, þá sýnist mér sem oss muni allir einir til liðsemdar og hinir er segja að kyrrir vilji vera, slíkt sama þeir er þegja um. En hinir er segja að oss muni fylgja, þá mun sá annar hver eða fleiri er oss mun ekki tiltak vera ef vér leggjum til orustu við Magnús konung. Er það mitt ráð að vér leggjum oss ekki á trúnað þessa bónda, förum heldur þannug er oss er fólk allt tryggt og trútt. Höfum vér þar gnógan styrk að vinna undir oss land þetta.»
  En þegar er konungur hafði þenna úrskurð veitt þá fylgdu allir hans menn þessu ráði. Snúa þeir þá um stöfnum og drógu segl sín. Sigldi Sveinn konugur þá austur með landi og létti eigi fyrr en hann kom til Danmarkar. Var honum þar vel fagnað. En er hann hitti Hörða-Knút bróður sinn þá bauð hann Sveini konungi að hafa þar ríki með sér í Danmörk og þekktist Sveinn það.
  

  5. Ferð Magnúss konungs í Noreg

  Magnús konungur fór um haustið allt austur til landsenda og var hann til konungs tekinn um allt land og varð allt landsfólk því fegið er Magnús var konungur orðinn.
  Það sama haust andaðist Knútur hinn ríki í Englandi Idus Novembris. Hann var jarðaður í Vincestur. Þá hafði hann verið konungur yfir Danmörk sjö vetur og tuttugu en bæði og yfir Englandi fjóra vetur og tuttugu en þar með yfir Noregi sjö vetur. Þá var til konungs tekinn á Englandi Haraldur sonur Knúts. Þann sama vetur andaðist Sveinn Alfífuson í Danmörk.
  Þjóðólfur kvað svo um Magnús konung:
  
  Aur spornuðuð, arnar
  ilrjóðr, af Svíþjóðu.
  Herr fylgdi þér, harri,
  hraustr í Noreg austan.
  Flýði Sveinn, en síðan,
  sannráðinn frá láði,
  erlendis frá eg undan
  Alfífu son drífa.
  Bjarni Gullbrárskáld orti um Kálf Árnason:
  
  Hafa léstu unga jöfra
  erfð, sem til réð hverfa.
  Satt er, að sitja knátti
  Sveinn að Danmörk einni.
  Kennduð, Kálfr, til landa
  kappfúsum Magnúsi,
  olluð þér því er stillir
  jörð um fékk, úr Görðum.
  Magnús konungur var þann vetur yfir Noregi en Hörða-Knútur yfir Danmörk.
  

  6. Félag Knúts og Magnúss konungs

  Eftir um vorið bauð hvortveggi konunganna leiðangri út og fóru þau orð um að þeir mundu til orustu leggja við Elfi. En er hvortveggi herinn sótti mjög til móts við annan þá gerðu lendir menn njósn úr hvorutveggja liði til frænda sinna og vina og fylgdi það orðsending hvorratveggju að menn skyldu gera frið milli konunganna. En fyrir því að konungar voru báðir bernskir og ungir þá höfðu landráð fyrir þeim ríkismenn, þeir er til þess voru teknir í hvorutveggja landi. Kom þá svo að sáttarstefna var lögð milli konunga.
  Síðan fundust þeir sjálfir og var þá rætt um sættir og kom það í sáttmál að konungarnir svörðust í bræðralag og settu frið milli sín meðan beggja þeirra líf væri en ef annar hvor þeirra andaðist sonlaus þá skyldi sá er eftir lifði taka eftir hann lönd og þegna. Tólf menn þeir er ágætastir voru af hvoru ríkinu svörðu þar til með konungunum að þessi sætt skyldi haldast meðan nokkur þeirra lifði. Skildust þá konungarnir og fór hvortveggi heim í sitt ríki og hélst þessi sátt meðan þeir lifðu.
  

  7. Frá Ástríði drottningu

  Ástríður drottning er átt hafði Ólafur konungur hinn helgi kom í Noreg með Magnúsi konungi stjúpsyni sínum og var með honum í góðu yfirlæti sem vert var. Þá kom og til hirðarinnar Álfhildur móðir Magnúss konungs. Tók konungur hana þegar með hinum mestum kærleikum og setti hana vegsamlega.
  En Álfhildi varð sem mörgum kann verða, þeim er fá ríkdóminn, að henni aflaðist eigi seinna metnaðurinn svo að henni líkaði illa það er Ástríður drottning var nokkuru meira metin en hún í sessi eða annarri þjónustu. Vildi Álfhildur sitja nær konungi en Ástríður kallaði hana ambátt sína svo sem fyrr hafði verið þá er Ástríður var drottning yfir Noregi þá er Ólafur konungur réð landi. Vildi Ástríður fyrir engan mun eiga sess við Álfhildi. Máttu þær ekki í einu herbergi vera.
  Sighvatur skáld hafði farið til Rúms þá er orusta var á Stiklastöðum. En er hann var sunnan á leið spurði hann fall Ólafs konungs. Var honum það hinn mesti harmur. Hann kvað þá:
  
  Stóð eg á mont og minntumst,
  mörg hvar sundr flaug targa
  breið og brynjur síðar,
  borgum nær um morgun.
  Mundi eg, þann er undi
  öndverðan brum löndum,
  faðir minn var þar þenna,
  Þóröðr, konung, forðum.
  Sighvatur gekk einn dag um þorp nokkuð og heyrði að einnhver húsbóndi veinaði mjög er hann hafði misst konu sinnar, barði á brjóst sér og reif klæði af sér, grét mjög, segir að hann vildi gjarna deyja.
  Sighvatur kvað:
  
  Fúss læst maðr, ef missir
  meyjar faðms, að deyja.
  Keypt er ást, ef eftir
  oflátinn skal gráta.
  En fullhugi fellir
  flóttstyggr, sá er varð dróttin,
  vort torrek líst verra,
  vígtár, konungs árum.

  8. Frá Sighvati skáld

  Sighvatur kom heim í Noreg. Hann átti bú og börn í Þrándheimi. Fór hann sunnan fyrir land á byrðingi. En er þeir lágu í Hillarsundi þá sáu þeir hvar hrafnar margir flugu.
  Sighvatur kvað:
  
  Hrafna sé eg til hafnar,
  hræs minnast þeir, sinna,
  þar er flaut und nið nýtum
  Norðmanna skip forðum.
  Gjalla hátt fyr Hillar
  hvern dag frekir ernir,
  endr þeir er Ólafr grenndi,
  innan, mörgu sinni.
  En er Sighvatur kom norður til Kaupangs þá var þar Sveinn konungur og bauð Sighvati að fara til sín því að hann hafði verið fyrr með Knúti hinum ríka föður Sveins konungs. Sighvatur segir að hann vill fara heim til bús síns.
  Það var einn dag er Sighvatur gekk út á stræti. Hann sá hvar konungsmenn léku.
  Sighvatur kvað:
  
  Geng eg um þvert frá þengils,
  þróast ekki mér, rekka,
  em eg sem bast, í brjósti,
  bleikr, verðungar leiki.
  Minnumst eg, hvar manna
  minn drottinn lék sinna
  oft á óðalstóftum
  orðsæll og var forðum.
  Síðan fór hann til bús síns. Hann heyrði marga menn ámæla sér og segja að hann hefði hlaupist frá Ólafi konungi.
  Sighvatur kvað:
  
  Hafa láti mig heitan
  Hvíta-Kristr að víti
  eld, ef eg Ólaf vildi,
  em eg skírr um það, firrast.
  Vatnærin hefi eg vitni,
  vask til Rúms í háska,
  öld leyni eg því aldri,
  annarra þau manna.
  Sighvatur undi illa heima. Hann gekk úti um dag og kvað:
  
  Há þótti mér hlæja
  höll, um Noreg allan,
  fyrr var eg kenndr á knörrum,
  klif, meðan Ólafr lifði.
  Nú þykir mér miklu,
  mitt stríð er svo, hlíðir,
  jöfurs hylli varð eg alla,
  óblíðari síðan.
  Sighvatur fór öndverðan vetur austur um Kjöl til Jamtalands og þá til Helsingjalands og kom fram í Svíþjóð og fór þegar til Ástríðar drottningar og var með henni í góðu yfirlæti langa hríð. Og var hann og með Önundi konungi bróður hennar og þá af honum tíu merkur brenndar. Svo segir í Knútsdrápu.
  Sighvatur spurði oftlega er hann fann kaupmenn, Hólmgarðsfara, hvað þeir kynnu segja honum til Magnúss Ólafssonar.
  Hann kvað:
  
  Enn lystir mig austan,
  erut um spörð, úr Görðum
  frá öðlingi ungum,
  oft byrjuð lof, spyrja.
  Frétti eg smás, þó að smæstir,
  smugulir ástarfuglar,
  þinig ljúgumst fór, fljúgi,
  fylkis niðs, á miðli.

  9. Frá Magnúsi konungi

  En er Magnús Ólafsson kom til Svíþjóðar úr Garðaríki þá var Sighvatur þar fyrir með Ástríði drottningu og urðu þau öll fegin mjög.
  Þá kvað Sighvatur:
  
  Heim sóttir þú hættinn
  hönd, en vel mátt löndum,
  þinn stoða eg mátt, sem mönnum,
  Magnús konungr, fagna.
  Færi eg víst, því að vorum
  varðr að þér, í Garða,
  skrifnast skírinafna
  skrift, þjóðkonungr, niftar.
  Síðan réðst Sighvatur í ferð með Ástríði drottningu að fylgja Magnúsi til Noregs.
  Sighvatur kvað:
  
  Minn hug segi eg mönnum,
  Magnús, að eg fagna,
  guðs lán er það, þínu
  þingdrífu vel lífi.
  Ætti drengja drottinn
  dýrðar son, ef yrði,
  þjóð mætti fá fæðast,
  feðr líkr, konung slíkan.
  En er Magnús var konungur orðinn að Noregi þá fylgdi Sighvatur honum og var hinn kærsti konungi.
  Hann kvað þá þetta þá er Ástríður drottning og Álfhildur konungsmóðir höfðu skotist á orðum nokkurum:
  
  Ástríði láttu æðri,
  Álfhildr, en þig sjálfa,
  þér þótt þinn hagr stórum,
  þat vildi guð, batni.

  10. Gert skrín Ólafs konungs

  Magnús konungur lét gera skrín og búa gulli og silfri og setja steinum. En skrín það var svo gert bæði að mikilleik og að öðrum vexti sem líkkista en svalir undir niðri en yfir uppi vétt vaxið sem ræfur og þar af upp höfuð og burst. Eru á véttinu lamar á bak en hespur fyrir og þar læst með lukli. Síðan lét Magnús konungur leggja í skrín það helgan dóm Ólafs konungs. Urðu þar margar jartegnir að helgum dómi Ólafs konungs.
  Þess getur Sighvatur skáld:
  
  Gert er, þeim er gott bar hjarta,
  gullið skrín að mínum,
  hrósa eg helgi ræsis,
  hann sótti guð, dróttni.
  Ár gengr margr frá mæru
  meiðr þess konungs leiði
  hreins með heilar sjónir
  hrings, er blindr kom þingað.
  Þá var það í lög tekið um allan Noreg að halda heilagt hátíð Ólafs konungs. Var þá sá dagur þegar þar svo haldinn sem hinar æðstu hátíðir.
  Þess getur Sighvatur skáld:
  
  Oss dugir Ólafs messu,
  jöfur magnar guð, fagna
  meinalaust í mínu,
  Magnúss föður, húsi.
  Skyldr em eg skilfings halda
  skolllaust, þess er bjó golli,
  helgi, handar tjálgur,
  harmdauða, mér rauðu.

  11. Frá Þóri hund

  Þórir hundur fór af landi í brott litlu eftir fall Ólafs konungs. Þórir fór út til Jórsala og er það margra manna sögn að hann hafi eigi aftur komið.
  Sigurður hét sonur Þóris hunds, faðir Rannveigar er átti Jón sonur Árna Árnasonar. Þeirra börn voru þau Víðkunnur í Bjarkey og Sigurður hundur, Erlingur og Jarðþrúður.
  

  12.Víg Háreks úr Þjóttu

  Hárekur úr Þjóttu sat heima að búum sínum allt þar til er Magnús Ólafsson kom í land og hann var konungur. Þá fór Hárekur suður til Þrándheims á fund Magnúss konungs. Þá var þar með Magnúsi konungi Ásmundur Grankelsson. En er Hárekur gekk upp af skipi, er hann kom til Niðaróss, en Ásmundur stóð í loftsvölum hjá konungi, þeir sáu Hárek og kenndu.
  Ásmundur mælti til konungs: «Nú vil eg gjalda Háreki dráp föður míns.»
  Hann hafði í hendi breiðöxi litla og þunnslegna.
  Konungur leit til hans og mælti: «Haf heldur öxi mína.»
  Sú var veggslegin og þykk.
  Enn mælti konungur: «Ætla svo Ásmundur að hörð munu bein í þeim karli.»
  Ásmundur tók öxina og gekk ofan úr garðinum. Og er hann kom ofan á þverstrætið þá gengu þeir Hárekur neðan í mót. Ásmundur hjó í höfuð Háreki svo að þegar stóð öxin í heila niðri. Var það bani Háreks. En Ásmundur gekk upp aftur í garðinn til konungs og var egg öll fallin úr öxinni.
  Þá mælti konungur: «Hvernig mundi nú hafa dugað hin þunna öx? Mér sýnist sem þessi sé nú ónýt.»
  Síðan gaf Magnús konungur Ásmundi lén og sýslu á Hálogalandi og eru þar margar frásagnir miklar um skipti þeirra Ásmundar og sona Háreks.
  

  13. Frá Þorgeiri flekk

  Kálfur Árnason hafði landráð mest með Magnúsi konungi fyrst nokkura stund. En þá gerðust menn til áminningar við konung hvar Kálfur hafði verið á Stiklastöðum. Gerðist Kálfi þá nokkuru vandgættra til skaps konungs.
  Það bar að eitt sinn þá er fjölmennt var með konungi og kærðu menn mál sín, þá kom fyrir hann með sín skyld erindi sá maður er fyrr er nefndur, Þorgeir úr Veradal af Súlu. Konungur gaf ekki gaum að orðum hans og hlýddi þeim er honum voru nærri.
  Þá mælti Þorgeir til konungs hátt svo að allir heyrðu, þeir er nær voru:
  
  Mæl þú við mig,
  Magnús konungr.
  Eg var í fylgju
  með föður þínum.
  Þá bar eg höggvinn
  haus minn þaðan,
  er þeir of dauðan
  dögling stigu.
  Þú elskar
  þá arma þjóð
  drottinsvika,
  er djöful hlægðu.
  Þá gerðu menn að óhljóð en sumir báðu Þorgeir út ganga. Konungur kallaði hann til sín og lauk síðan erindum hans svo að Þorgeiri líkaði vel og hét honum vináttu sinni.
  

  14. Ferð Kálfs Árnasonar úr landi

  Það var litlu síðar er Magnús konungur var á veislu að Haugi í Veradal. En er konungur sat að matborði þá sat á aðra hönd honum Kálfur Árnason en á aðra hönd Einar þambarskelfir. Þá var svo komið að konungur gerði fæð á við Kálf en virti þá Einar mest.
  Konungur mælti til Einars: «Við skulum ríða í dag á Stiklastaði. Vil eg sjá þau merki er þar hafa orðið.»
  Einar svarar: «Ekki kann eg þér þar af að segja. Lát Kálf fara fóstra þinn. Hann mun þar kunna að segja frá tíðindum.»
  En er borð voru uppi þá bjóst konungur til farar.
  Hann mælti til Kálfs: «Þú skalt fara með mér á Stiklastaði.»
  Kálfur segir að það var ekki skylt.
  Þá stóð konungur upp og mælti heldur reiðulega: «Fara skaltu Kálfur.»
  Síðan gekk konungur út.
  Kálfur klæddist skjótt og mælti til sveins síns: «Þú skalt ríða inn á Eggju og biðja húskarla mína hafa hvert fat á skipi fyrir sólarfall.»
  Konungur reið á Stiklastaði og Kálfur með honum, stigu af hestum og gengu þar til er bardaginn hafði verið.
  Þá mælti konungur til Kálfs: «Hvar er sá staður er konungurinn féll?»
  Kálfur svarar og rétti frá sér spjótskaftið: «Hér lá hann fallinn,» segir hann.
  Konungur mælti: «Hvar varstu þá Kálfur?»
  Hann svarar: «Hér sem nú stend eg.»
  Konungur mælti og var þá rauður sem dreyri: «Taka mundi þá öx þín til hans.»
  Kálfur svarar: «Ekki tók öx mín til hans.»
  Gekk hann þá í brott til hests síns, hljóp á bak og reið leið sína og allir hans menn en konungur reið aftur til Haugs.
  Kálfur kom um kveldið inn á Eggju. Var skip hans búið fyrir landi og á komið lausafé allt og skipað af húskörlum hans. Héldu þeir þegar um nóttina út eftir firði. Fór Kálfur síðan dag og nótt svo sem byr gaf. Sigldi hann þá vestur um haf og dvaldist þar lengi, herjaði um Skotland og um Írland og Suðureyjar.
  Þess getur Bjarni Gullbrárskáld í Kálfsflokki:
  
  Þér frá eg, Þorbergs hlýri,
  þess gerðust ér verðir,
  hélt því, uns her um spillti,
  Haralds bróðurson góðan.
  Vöktu öfundmenn ykkar
  iðula róg á miðlum.
  Óþörf líst mér arfa
  Ólafs í þeim málum.

  15. Heitan bónda

  Magnús konungur kastaði eigu sinni á Viggju, er Hrútur hafði átt, og Kvistsstaði, er Þorgeir hafði átt, svo og á Eggju og allt það fé, er Kálfur átti eftir, og margar aðrar stórar eignir lét hann þá falla í konungsgarð, þær er þeir höfðu átt er fallið höfðu á Stiklastöðum í bóndaliði. Hann gerði og við marga þá menn stórar refsingar er í þeirri orustu höfðu verið í mót Ólafi konungi. Suma rak hann af landi og af sumum tók hann stórfé. Fyrir sumum lét hann bú höggva.
  Þá tóku bændur að gera kurr og mæltu sín í milli: «Hvað mun konungur þessi fyrir ætla er hann brýtur lög á oss, þau er setti Hákon konungur hinn góði? Man hann eigi það að vér höfum jafnan eigi þolað vanréttið? Mun hann hafa farar föður síns eða annarra höfðingja, þeirra er vér höfum af lífi tekið þá er oss leiddist ofsi þeirra og löglausa.»
  Þessi kurr var víða í landi. Sygnir höfðu liðsafnað og það orð á að þeir mundu halda til orustu við Magnús konung ef hann færi þar. Magnús konungur var þá á Hörðalandi og hafði þar dvalist mjög lengi og hafði lið mikið og lét sem þá mundi hann fara norður í Sogn. Þessa urðu varir vinir konungs og gengu tólf menn á málstefnu og samdist það með þeim að hluta til einn mann að segja konungi þenna kurr. En svo var til stillt að Sighvatur skáld hlaut.
  

  16. Bersöglisvísur

  Sighvatur orti flokk er kallaður er Bersöglisvísur og hefur hann fyrst um það að þeim þótti konungur of mjög velkja ráðin að setja bændur aftur, þá er heituðust að reisa ófrið í móti honum.
  Hann kvað:
  
  Fregn eg, að suðr með Sygnum
  Sighvatr hefir gram lattan
  fólkorustu að freista.
  Fer eg, ef þó skulum berjast.
  Förum í vopn og verjum
  vel tvist konung, lystir,
  hve lengi skal, hringum,
  hans grund, til þess fundar?
  Í því sama kvæði eru þessar vísur:
  
  Hét, sá er féll á Fitjum,
  fjölgegn og réð hegna
  heiftar rán, en honum,
  Hákun, firar unnu.
  Þjóð hélt fast á fóstra
  fjölblíðs lögum síðan,
  enn eru af því, er minnir,
  Aðalsteins, búendr seinir.
  Rétt hygg eg kjósa knáttu
  karlfólk og svo jarla,
  af því að eignum lofða
  Óláfar frið gáfu.
  Haralds arfi lét haldast,
  hvardyggr, og sonr Tryggva
  lög, þau er lýðar þágu,
  laukjöfn, af þeim nöfnum.
  Skulut ráðgjöfum reiðast,
  ryðr það, konungr, yðrum,
  drottins orð til dýrðar,
  döglingr, við bersögli.
  Hafa kveðast lög, nema ljúgi
  landherr, bændr verri,
  endr í Úlfasundum,
  önnur, en þú hést mönnum.
  Hverr eggjar þig, harri
  heiftar strangr, að ganga,
  oft reynir þú, þínum
  þunn stál, á bak málum?
  Fastorðr skuli fyrða
  fengsæll vera þengill.
  Hæfir heit að rjúfa,
  hjaldrmögnuðr, þér aldri.
  Hver eggjar þig höggva,
  hjaldrgegnir, bú þegna?
  Ofrausn er það jöfri
  innanlands að vinna.
  Engr hafði svo ungum
  áðr bragningi ráðið.
  Rán hygg eg rekkum þínum,
  reiðr er her, konungr, leiðast.
  Gjaltu varhuga, veltir,
  viðr, þeim er nú fer héðra,
  þjófs, skal hönd í hófi,
  hölda kvitt, um stytta.
  Vinr er sá er, varmra benja,
  varnað býðr, en hlýðið,
  tármútaris teitir,
  til, hvað búmenn vilja.
  Hætt er það, er allir heitast,
  áðr skal við því ráða,
  hárir menn, er eg heyri,
  hót, skjöldungi að móti.
  Greypt er það er höfðum hneppta
  heldr og niðr í feldi,
  slegið hefir þögn á þegna,
  þingmenn nösum stinga.
  Eitt er mál, það er mæla:
  «Mínn drottinn leggr sína
  eign á óðul þegna.»
  Öfgast búendr göfgir.
  Rán mun seggr, hinn er sína
  selr út, í því telja,
  flaums að fellidómi
  föðurleifð konungs greifum.
  
  Eftir þessa áminning skipaðist konungur vel. Fluttu margir og þessi orð fyrir konungi. Kom þá svo að konungur átti tal við hina vitrustu menn og sömdu þeir þá lög sín. Síðan lét Magnús konungur rita lögbók þá er enn er í Þrándheimi og kölluð er Grágás. Magnús konungur gerðist vinsæll og ástsæll öllu landsfólki. Var hann fyrir þá sök kallaður Magnús hinn góði.
  

  17. Frá Englakonungum

  Haraldur Englakonungur andaðist fimm vetrum eftir andlát Knúts hins ríka föður síns. Hann var jarðaður hjá föður sínum í Vincestur.
  Eftir andlát hans tók konungdóm í Englandi Hörða-Knútur bróðir Haralds, annar sonur gamla Knúts. Var hann þá konungur bæði yfir Englandi og Danaveldi. Réð hann því ríki tvo vetur. Hann varð sóttdauður á Englandi og er jarðaður í Vincestur hjá föður sínum.
  Eftir andlát hans var til konungs tekinn í Englandi Játvarður hinn góði, sonur Aðalráðs Englakonungs og Emmu drottningar dóttur Ríkarðar Rúðujarls. Játvarður konungur var bróðir sammæðri Haralds og Hörða-Knúts.
  Gunnhildur hét dóttir gamla Knúts og Emmu. Hún var gift Heinreki keisara í Saxlandi. Hann var kallaður Heinrekur mildi. Gunnhildur var þrjá vetur í Saxlandi áður hún tók sótt. Hún andaðist tveimur vetrum eftir andlát Knúts konungs föður síns.
  

  18. Frá Magnúsi konungi Ólafssyni

  Magnús konungur Ólafsson spurði andlát Hörða-Knúts. Þá sendi hann þegar menn suður til Danmerkur og gerði með þeim orðsendingar til þeirra manna er svardögum höfðu við hann bundist þá er sætt þeirra og einkamál voru ger, Magnúss og Hörða-Knúts, og minnti þá á orð sín, lét það og fylgja að hann sjálfur mundi koma þegar um sumarið til Danmerkur með liði sínu og lét þar fylgja ályktarorð að hann skyldi eignast allt Danaveldi svo sem stóðu til einkamál og svardagar eða falla sjálfur í orustu með her sínum.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Afkárleg varð, jarla,
  orðgnótt, sú er hlaut dróttinn.
  Fylgdi efnd því, er ylgjar
  angrtælir réð mæla,
  að fram í gný grimmum
  grafnings und kló hrafni
  fús lést falla ræsir
  feigr eða Danmörk eiga.

  19. Frá liði Magnúss konungs

  Þá safnaði Magnús konungur liði saman, stefndi til sín lendum mönnum og ríkum bóndum, aflaði sér langskipa. En er lið það kom saman þá var það hið fríðasta og allvel búið. Hann hafði sjö tigu skipa er hann sigldi af Noregi.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Djarft neyttir þú, drottinn
  dólgstrangr, skipa langra,
  af því að ýtar höfðu
  austr sjö tigu flausta.
  Suðr gnauðuðu súðir.
  Segl hýnd við stag rýndu.
  Vík skar vandlangt eiki.
  Vísundr hneigði þröm sveigðan.
  Hér getur þess að Magnús konungur hafði þá Vísund hinn mikla er hinn helgi Ólafur konungur hafði gera látið. Hann var meir en þrítugur að rúmatali. Var á framstafni vísundarhöfuð en aftur sporður. Var höfuðið og sporðurinn og báðir svírarnir allt gulllagt.
  Þess getur Arnór jarlaskáld.
  
  Ljótu dreif á lyfting utan
  lauðri. Bifðist gullið rauða,
  fastlegr hneigði furu geystri
  fyris garmr, um skeiðar stýri.
  Stirðum hélstu um Stafangr norðan
  stálum. Bifðust fyrir álar.
  Uppi glóðu élmars typpi,
  eldi lík, í Danaveldi.
  Magnús konungur sigldi út af Ögðum og yfir til Jótlands.
  Svo segir Arnór:
  
  Segja mun eg, hve Sygna
  snarfengjan bar þengil
  hallr og hrími sollinn
  hléborðs vísundr norðan.
  Setti bjóðr að breiðu
  brynþings, fetilstinga
  fús tók öld við æsi
  Jótlandi, gramr, branda.

  20. Um komu Magnúss konungs til Danmerkur

  En er Magnús konungur kom til Danmerkur þá var honum þar vel fagnað. Átti hann brátt þing og stefnur við landsmenn og beiddi sér viðtöku svo sem einkamál voru til. En fyrir því að landshöfðingjar þeir er ágætastir voru í Danmörk voru eiðum bundnir við Magnús konung og vildu halda orð sín og eiða þá fluttu þeir þetta mjög fyrir fólkinu. Það bar og annað til að þá var andaður Knútur hinn ríki og dautt allt hans af kvæmi. Hinn þriðji hlutur að þá var alkunnig orðin helgi Ólafs konungs um öll lönd og jartegnagerð hans.
  

  21. Frá Magnúsi konungi

  Síðan lét Magnús konungur stefna Vébjargaþing. Þar taka Danir sér konung bæði að fornu og að nýju. En á því þingi tóku Danir Magnús Ólafsson til konungs yfir allt Danaveldi.
  Dvaldist Magnús konungur í Danmörk lengi um sumarið og fagnaði allt fólk honum vel hvar sem hann kom og veittu honum hlýðni. Skipaði hann þá allt land, sýslur og héruð, og veitti veislur ríkismönnum. En er á leið haustið hélt hann liði sínu til Noregs og dvaldist í Elfinni nokkura hríð.
  

  22. Upphaf Sveins Úlfssonar

  Sveinn er maður nefndur sonur Úlfs jarls Þorgilssonar sprakaleggs. Móðir Sveins var Ástríður dóttir Sveins konungs tjúguskeggs. Hún var systir Knúts hins ríka samfeðra en hún var sammæðra við Ólaf Svíakonung Eiríksson. Þeirra móðir var Sigríður drottning hin stórláta dóttir Sköglar-Tósta. Sveinn Úlfsson hafði þá dvalist langa hríð með Svíakonungum frændum sínum, jafnan síðan er fallið hafði Úlfur jarl faðir hans svo sem ritað er í sögu Knúts hins gamla að hann lét drepa Úlf jarl mág sinn í Hróiskeldu. Var Sveinn fyrir þá sök ekki í Danmörk síðan.
  Sveinn Úlfsson var allra manna fríðastur sýnum. Manna var hann og mestur og sterkastur og hinn mesti íþróttamaður og snilldarmaður. Það var allra manna mál, þeirra er hann var kunnigur, að hann hefði alla hluti til þá er fríða góðan höfðingja.
  Sveinn Úlfsson kom á fund Magnúss konungs þá er hann lá í Elfinni svo sem áður er ritað. Tók konungur vel við honum. Voru þar og margir flutningsmenn til, því að Sveinn var hinn vinsælsti maður. Talaði hann og sjálfur sitt mál fyrir konungi fagurt og snjallt og kom svo að Sveinn gekk til handa Magnúsi konungi og gerðist hans maður. Síðan töluðu þeir konungurinn og Sveinn marga hluti í einmælum.
  

  23. Sveinn Úlfsson tók jarldóm

  Einn dag þá er Magnús konungur sat í hásæti og var fjölmennt um hann sat Sveinn Úlfsson á fótskörinni fyrir konunginum.
  Þá tók konungur til máls: «Kunnigt vil eg gera höfðingjum og allri alþýðu þá ráðagerð sem eg vil vera láta. Hér er kominn til mín ágætur maður, bæði að ættum og af sjálfum sér, Sveinn Úlfsson. Hann hefir nú gerst minn maður og selt mér trú sína til þess. En svo sem þér vitið, að allir Danir hafa í sumar gerst mínir menn, þá er nú landið höfðingjalaust, er eg em í brott farinn, en þar er sem þér vitið mjög herskátt af Vindum og Kúrum og öðrum Austurvegsmönnum eða svo Söxum. Hét eg þeim og að fá höfðingja til landvarnar og landstjórnar. Sé eg þar engan mann jafnvel til fallinn fyrir allra hluta sakir sem Svein Úlfsson. Hefir hann ætt til þess að vera höfðingi. Nú mun eg gera hann jarl minn og fá honum í hendur Danaveldi til yfirsóknar meðan eg em í Noregi svo sem Knútur hinn ríki setti Úlf jarl, föður hans, höfðingja yfir Danmörk þá er Knútur var á Englandi.»
  Einar þambarskelfir segir: «Ofjarl, ofjarl, fóstri.»
  Konungur mælti reiðulega: «Fátt þykir yður eg kunna. En mér líst svo sem yður þyki sumt ofjarlar en sumt ekki að mönnum.»
  Þá stóð konungur upp og tók sverð og festi á linda Sveini. Síðan tók hann skjöld og festi á öxl honum, setti síðan hjálm á höfuð honum og gaf honum jarlsnafn og veislur slíkar í Danmörk sem þar hafði áður haft Úlfur jarl faðir hans. Síðan var fram borið skrín með helgum dómum. Lagði Sveinn þar á hendur sínar og sór trúnaðareiða Magnúsi konungi. Síðan leiddi konungur jarl til hásætis með sér.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Sjálfr var austr við Elfi
  Úlfs mögr og hét fögru.
  Þar réð Sveinn að sverja
  sínar hendr að skríni.
  Réð Ólafs sonr eiðum,
  átt hafa þeirra sáttir
  skemmra aldr en skyldi,
  Skánunga gramr, hánum.
  Fór þá Sveinn jarl til Danmerkur og var þar við honum vel tekið af allri alþýðu. Tók hann sér þá hirð og gerðist brátt höfðingi mikill. Fór hann um veturinn víða um landið og vingaðist mjög við stórmenni. Var hann og vinsæll af alþýðu.
  

  24. Hernaður Magnúss

  Magnús konungur hélt liði sínu norður í Noreg og dvaldist þar um veturinn.
  En er vor kom þá hafði Magnús konungur úti lið mikið og hélt því suður til Danmerkur. En er hann kom þar spurði hann þau tíðindi af Vindlandi að Vindur höfðu horfið undan hlýðni við hann í Jómsborg. Þar höfðu Danakonungar haft jarlsríki mikið. Hófu þeir Jómsborg að upphafi og var það orðið allstyrkt vígi. En er Magnús konungur heyrði slíkt sagt þá bauð hann út af Danmörk skipaher miklum og hélt um sumarið til Vindlands með allan herinn og hafði allmikinn her.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Heyra skaltu, hve herskjöld báruð,
  hilmis kundr, til Vinda grundar,
  heppinn dróttu af hlunni sléttum
  hélug börð, í stefjaméli.
  Aldrei frá eg enn, vísi, valdið
  Vinda sorg, að döglingr spendi,
  flaustum var þá flóð um ristið,
  fleiri skip til óðals þeira.
  En er Magnús konungur kom til Vindlands þá lagði hann til Jómsborgar og vann þegar borgina, drap þar mikið fólk en brenndi borgina og landið víða út í frá og gerði þar hið mesta hervirki.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Skjöldungr, fórstu um óþjóð eldi.
  Auðið var þá flotnum dauða.
  Hæstan kyntuð, hlenna þrýstir,
  hyrjar ljóma suðr að Jómi.
  Hvergi þorði hallir varða
  heiðið fólk í virki breiðu.
  Buðlungr, unnuð borgarmönnum
  björtum eldi stalldræp hjörtu.
  Mikið fólk á Vindlandi gekk til handa Magnúsi konungi en miklu var hitt meira er undan flýði. Fór þá Magnús konungur aftur til Danmerkur, bjó sér þar til vetursetu en sendi frá sér herinn, bæði hinn danska og svo mart lið það er honum hafði fylgt af Noregi.
  

  25. Gefið Sveini konungsnafn

  Hinn sama vetur er Sveinn Úlfsson hafði fengið yfirsókn um Danaveldi og hann hafði vingast við allmikið stórmenni og fengið alþýðu lof þá lét hann gefa sér konungsnafn og hurfu að því ráði margir höfðingjar.
  En um vorið er hann spurði að Magnús konungur fór norðan úr Noregi og hafði her mikinn þá fór Sveinn til Skáneyjar og þaðan upp á Gautland og svo til Svíþjóðar á fund Önundar Svíakonungs frænda síns og dvaldist þar um sumarið en hafði njósnir í Danmörk um ferð Magnúss konungs eða um fjölmenni hans.
  En er Sveinn spurði að Magnús konungur hafði látið frá sér fara mikinn hluta liðs síns og svo það að hann var suður á Jótlandi þá reið Sveinn ofan af Svíþjóð og hafði þá lið mikið er Svíakonungur fékk honum. En er Sveinn kom út á Skáney þá tóku Skánungar vel við honum og héldu hann þar fyrir konung. Dreif þá lið mikið til hans. Síðan fór hann út til Sjálands og var þar vel við honum tekið. Lagði hann þar allt undir sig. Þá fór hann í Fjón og lagði undir sig allar eyjar og gekk fólkið undir hann. Hafði Sveinn her mikinn og mart skipa.
  

  26. Frá her Magnúss konungs

  Magnús konungur spurði þessi tíðindi og það með að Vindur höfðu her úti. Síðan stefndi Magnús konungur liði til sín og dróst honum brátt her um allt Jótland. Þá kom til hans Ótta hertogi af Saxlandi úr Brúnsvík. Hann átti þá Úlfhildi dóttur Ólafs konungs hins helga, systur Magnúss konungs. Hertoginn hafði mikla sveit manna. Danahöfðingjar eggjuðu Magnús konung að fara í móti Vindaherinum og láta eigi heiðið fólk ganga þar yfir land og eyða og var það ráð tekið að konungur snýr her sínum suður á leið til Heiðabýjar.
  En er Magnús konungur lá við Skotborgará á Hlýrskógsheiði þá kom honum njósn af her Vinda og það með að þeir höfðu svo mikinn her að engi fékk talt og Magnús konungur hafði engan hlut við fjölmennis og honum væri sá einn til að flýja undan. Magnús konungur vildi þó berjast ef mönnum þættu nokkur föng á að hann mætti sigrast en flestir löttu og sögðu allir eitt að Vindur höfðu óflýjanda her, en Ótta hertogi fýsti heldur að berjast. Lét konungur þá blása saman öllum herinum og lét alla menn herklæðast og lágu þeir úti um nóttina undir skjöldum sínum því að þeim var sagt að her Vinda var kominn nær þeim. Og var konungur allhugsjúkur. Þótti honum illt ef hann skyldi flýja verða því að hann hafði það aldrei reynt. Svaf hann lítið um nóttina og söng bænir sínar.
  

  27. Jartegn Ólafs konungs

  Eftir um daginn var Mikjálsmessuaftann.
  En er komið var að degi þá sofnaði konungur og dreymdi að hann sá hinn helga Ólaf konung föður sinn og mælti við hann: «Ertu nú mjög hugsjúkur og óttafullur er Vindur fara móti þér með her mikinn? Ekki skaltu hræðast heiðingja þótt þeir séu margir saman. Eg mun fylgja þér í orustu þessi. Ráðið þér þá til bardaga við Vindur er þér heyrið lúður minn.»
  En er konungur vaknaði þá segir hann draum sinn. Tók þá að lýsa af degi. Þá heyrði allt fólk í loft upp klukkuhljóð og kenndu Magnúss konungs menn, þeir er verið höfðu í Niðarósi, að svo þótti sem Glöð væri hringt. Þá klukku hafði Ólafur konungur gefið til Klemenskirkju í Kaupangi.
  

  28. Orusta á Hlýrskógsheiði

  Þá stóð upp Magnús konungur og kallaði að blása skyldi herblástur. Fór þá Vindaherinn sunnan yfir ána að þeim. Hljóp þá upp allur konungsherinn og stefndi í móti heiðingjum. Magnús konungur steypti af sér hringabrynju og hafði ysta rauða silkiskyrtu og tók í hönd sér öxina Hel er átt hafði Ólafur konungur. Magnús konungur rann fyrir öllum mönnum öðrum í móti herinum og hjó þegar tveim höndum hvern mann að öðrum.
  Svo segir Arnór jarlaskáld:
  
  Óð með öxi breiða
  ódæsinn fram ræsir,
  varð um hilmi Hörða
  hjördynr, en varp brynju,
  þá er um skaft, en skipti
  skapvörðr himins jörðu,
  Hel klauf hausa fölva,
  hendr tvær jöfur spenndi.
  Orusta þessi var ekki löng. Voru konungsmenn hinir áköfustu. En hvar sem þeir komu saman féllu Vindur svo þykkt sem unnvörp lægju en þeir er síðar stóðu sneru á flótta og voru þeir þá höggnir niður sem búfé. Rak konungur sjálfur flóttann austur yfir heiðina og féll fólkið um alla heiðina.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Hykk í hundraðs flokki
  Haralds bróðurson stóðu,
  hrafn vissi sér hvassast
  hungrbann, framast manna.
  Vítt lá Vinda flótti.
  Varð, þar er Magnús barðist,
  höggvinn valr að hylja
  heiði rastar breiða.
  Það er alþýðu mál að ekki mannfall hafi orðið jafnmikið á Norðurlöndum í kristnum sið sem það er varð á Hlýrskógsheiði af Vindum. En af liði Magnúss konungs féll ekki mart en fjöldi varð sárt.
  Eftir orustu lét Magnús konungur binda sár sinna manna en læknar voru ekki svo margir í herinum sem þá þurfti. Þá gekk konungur til þeirra manna er honum sýndist og þreifaði um hendur þeim. En er hann tók í lófana og strauk um þá nefndi hann til tólf menn, þá er honum sýndist sem mjúkhendastir mundu vera og segir að þeir skyldu binda sár manna en engi þeirra hafði fyrr sár bundið. En allir þessir urðu hinir mestu læknar. Þar voru tveir íslenskir menn. Var annar Þorkell Geirason af Lyngum, annar Atli faðir Bárðar svarta í Selárdal og komu frá þeim margir læknar síðan.
  Eftir þessa orustu varð frægt mjög víða um lönd jartegn sú er gert hafði hinn helgi Ólafur konungur og var það alþýðu mál að engi maður mundi þurfa að berjast við Magnús konung Ólafsson og Ólafur konungur faðir hans væri honum svo nákvæmur að óvinir hans mættu enga mótstöðu veita honum fyrir þá sök.
  

  29. Orusta á Ré

  Magnús konungur sneri þá herinum móti Sveini er hann kallaði jarl sinn þótt Danir kölluðu hann konung. Réð Magnús konungur sér til skipa og bjó herinn. Fjölmenntu þá hvorirtveggju mjög. Voru þá margir höfðingjar í liði Sveins, Skánungar, Hallandsfarar, Fjónbúar. En Magnús konungur hafði mest Norðmenn og Jóta. Hélt hann þá liði sínu til móts við Svein. Varð fundur þeirra fyrir Vestlandi á Ré.
  Varð þar orusta mikil og lauk svo að Magnús konungur hafði sigur en Sveinn kom á flótta og lét lið mikið. Flýði hann þá aftur á Skáney því að hann átti hæli uppi á Gautlandi ef hann þurfti til að taka. En Magnús konungur fór þá aftur til Jótlands og sat þar um veturinn fjölmennur og hafði gæslu á skipum sínum.
  Þessa getur Arnór jarlaskáld:
  
  Fús lét á Ré ræsir
  rammþing háið Glamma.
  Valska rauð fyr víðu
  Vestlandi gramr branda.

  30. Orusta í Árósi

  Sveinn Úlfsson fór þegar á skip sín er hann spurði að Magnús konungur var genginn af skipum. Dró Sveinn lið að sér, allt það er hann fékk, og fór þá um veturinn um Sjáland og um Fjón og um eyjar og er dró að jólum hélt hann suður til Jótlands, lagði fyrst til Limafjarðar og gekk þar mart fólk undir hann en hann tók gjöld af sumum. Sumir fóru á fund Magnúss konungs.
  En er þetta spurði Magnús konungur hvað Sveinn hafðist að þá fór hann til skipa sinna og hafði með sér Norðmanna lið það er þá var í Danmörk en sumt Dana lið, hélt þá sunnan fyrir land. Sveinn var þá í Árósi og hafði mikið lið. En er hann spurði til hers Magnúss konungs þá lagði hann sínu liði úr bænum og bjóst til orustu.
  En er Magnús konungur hafði spurt hvar Sveinn var og hann vissi að þá mundi vera skammt millum þeirra þá átti hann húsþing og talaði við lið sitt, sagði svo: «Nú höfum vér spurt að jarl með lið sitt mun hér nú liggja fyrir oss. Er mér svo sagt að þeir hafi lið mikið. Og vil eg gera yður kunnigt um ætlan mína. Vil eg leggja til fundar við jarl og berjast við hann þótt vér höfum lið nokkuru færra. Munum vér traust vort eiga enn sem fyrr þar er guð sjálfur er og hinn helgi Ólafur konungur faðir minn. Hefir hann oss nokkurum sinnum fyrr sigur gefið þá er vér höfum barist og höfum vér oft haft lið minna en óvinir vorir. Nú vil eg að menn búist svo við að vér skulum leita þeirra og þegar er fund vorn ber saman þá skulum vér að róa og taka þegar til bardaga. Veri þá allir búnir mínir menn að berjast.»
  Síðan herklæddust þeir og bjó hver sig og sitt rúm. Reru þeir Magnús konungur fram þar til er þeir sáu lið jarls, greiddu þegar atróðurinn. En Sveins menn vopnuðust og tengdu saman skip sín. Tókst þá þegar hörð orusta.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Lögðu, græðis glóða,
  gramr og jarl fyr skömmu,
  þar kom bitr á börva
  brandleikr, saman randir,
  svo að manþinga mundut
  merkjendr Héðins serkjar,
  her náði gný gerva
  geirs, orustu meiri.
  Þeir börðust um stafna og máttu þeir einir höggum við koma er í stafni voru en þeir lögðu kesjum er í fyrirrúmi voru en allir þeir er aftar voru skutu snærispjótum eða gaflökum eða vígörum en sumir börðu grjóti eða skeftiflettum en þeir er fyrir aftan siglu voru skutu bogaskotum.
  Þess getur Þjóðólfur:
  
  Skotið frá eg skeftiflettum
  skjótt og mörgu spjóti,
  bráð fékk hrafn, þar er háðum
  hjaldr, á breiða skjöldu.
  Neyttu, mest sem máttu,
  menn að vopna sennu,
  baugs en barðir lágu
  börvar, grjóts og örva.
  Báru böslar fleiri
  bogmenn að hör tognum.
  Mundit þann dag Þrændi
  þreyta fyrr að skeytum.
  Svo þykkt flugu síðan
  snæridör of skæru,
  ótt var ördrif látið,
  illa sáttu á milli.
  
  Hér segir það hvernig áköf var skothríðin. Magnús konungur var fyrst öndverða orustu í skjaldborg en er honum þótti seint áorkast þá hljóp hann fram úr skjaldborginni og svo eftir skipinu og kallað hátt og eggjaði sína menn og gekk allt fram í stafninn í höggorustu. En er það sáu hans menn þá eggjaði hver annan. Var þá kall mikið um allan herinn.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Mjök bað Magnúss rekka
  mannr rösklega annan,
  hörð þrifust boð, þar er börðust
  böðský framar knýja.
  Gerðist þá hina ákafasta orusta. Í þeirri hríð hrauðst skip Sveins framan um stafninn og söxin. Þá gekk sjálfur Magnús konungur með sína sveit upp á skipið Sveins og síðan hans maður hver að öðrum, gerði þá svo harða atgöngu að Sveins menn hrukku fyrir og hrauð Magnús konungur það skip og síðan hvert að öðru. Flýði þá Sveinn og mikill hluti liðs hans en fjöldi féll hans manna og mart fékk grið.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Vörðr gekk meir að morði,
  Magnús, kjalar vagna,
  það var frægt, í fagran
  framstafn varar hrafni.
  Gerðum þar, svo að þurði,
  þengill, en óx fengi,
  skeiðr nam her að hrjóða,
  húskarla lið jarli.
  Áðr svanfoldar seldi
  sólrýrandi hinn dýri,
  jarls lá ferð á ferli,
  fjörgrið stöfum hjörva.
  
  Þessi orusta var drottinsdag hinn næsta fyrir jól.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Römm var hildr, sú er hramma
  harðelds viðir börðust,
  herr gekk snart að snerru,
  sunnudag um unnin.
  Flaut, þá er feigir létu
  fjör gnýstafir hjörva,
  þjóð sökk niðr að nauðum
  nár á hverri báru.
  Magnús konungur tók þar sjö skip af Sveins mönnum.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Hrauð Ólafs mögr áðan,
  jöfur vó sigr, hins digra,
  fregnat slíkt úr Sogni,
  sjö skip, konur hnipnar.
  Og enn kvað hann:
  
  Misst hafa Sveins að sýnu,
  sverð-Gautr, förunautar,
  hörð er heldr um orðin,
  heimkomu, för beima.
  Hrærir hausa þeira,
  hreggi æst, og leggi,
  sjár þýtr auðs of árum,
  unnr á sanda grunni.
  Sveinn flýði þegar um nóttina til Sjálands með því liði sem undan hafði komist og honum vildi fylgja en Magnús konungur lagði að landi skip sín og lét þegar um nóttina lið sitt fara á land en snemma eftir um morguninn komu þeir ofan með strandhögg mikil.
  Þess getur Þjóðólfur:
  
  Gær sá eg grjóti stóru,
  gein haus fyrir steini,
  fóra fylking þeira
  fast, harðlega kastað.
  Ofan keyrðum vér, orðum
  jörð muna Sveinn um varða,
  staðar hefir stafn í miðju,
  strandhögg, numið landi.

  31. Flótti Sveins konungs

  Magnús konungur hélt þegar sunnan sínu liði til Sjálands eftir Sveini. En þegar er Magnúss konungs lið kom að þá flýði Sveinn þegar á land upp og allt lið hans en Magnús konungur sótti eftir þeim og rak flóttann, drap slíkt er þeir náðu.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Spurði einu orði,
  öld blóðroðna skjöldu,
  satt er að svo mörg átti,
  Selunds mær hver vé bæri.
  Auðtróðu varð auðið
  yfir um skóg að spróga.
  Títt bar týmargr flótti
  til Hringstaða iljar.
  Saurstokkinn bar svíra
  snarr Skánunga harri.
  Undr er nema allvaldr Lundar
  aldrprúðr fyr haldi.
  Gær flugu mold og mýrar,
  merki jarls hins sterka
  slóð drap fram að flóði,
  flaugar dör um hauga.
  
  Sveinn flýði þá yfir á Fjón en Magnús konungur fór þá herskildi yfir Sjáland og brenndi víða fyrir þeim mönnum er um haustið höfðu slegist í flokk með Sveini.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Náði jarl að eyða
  jöfra setr á vetri.
  Lést eigi þú litla
  landvörn af þér standa.
  Máttir, Magnús, hætta,
  mildr, í fólk und skildi.
  Nefa Knúts var þá nýtum
  nær sem hann ráðinn væri.
  Rönn léstu, ræsir Þrænda,
  reiðr þorðir bú meiða,
  hús namstu hvert og eisu,
  hyrfelld, gefa eldi.
  Grá vildir þú gjalda,
  gæðinga vinr, skæðar,
  ört renndu þeir undan,
  jarls fylgjurum dylgjur.
  

  32. Brennt Fjón

  Þegar er Magnús konungur spurði til Sveins þá hélt hann sínu liði yfir til Fjóns. En þegar er Sveinn spurði það þá gekk hann á skip og sigldi og kom fram á Skáni, fór þaðan í Gautland og síðan á fund Svíakonungs.
  En Magnús konungur gekk upp á Fjóni, lét þar ræna og brenna fyrir mörgum. Allir Sveins menn, þeir sem þar voru, flýðu brott víðs vegar.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Hrindr á hróka landi
  hregg af eikiveggjum,
  suðr leikr eldr um unninn
  óðr, í loft upp glóðum.
  Bær logar hálfu hæra
  hjónum nær á Fjóni.
  Ræfr þola nauð og næfrar.
  Norðmenn sali brenna.
  Menn eiga þess minnast
  manna Sveins að kanna,
  víga-Freyr, síðs voru,
  vef Gefn, þrjár stefnur.
  Von er fagrs á Fjóni,
  fljóð. Dugir vopn að rjóða.
  Verum með fylktu fólki
  fram í vopna glammi.
  
  Eftir þetta gekk allt fólk undir Magnús konung í Danmörk. Þá var þar friður góður hinn efra hlut vetrar. Setti þá Magnús konungur sína menn til stjórnar um land allt þar í Danmörk. En er á leið vorið þá fór hann herliði sínu norður í Noreg og dvaldist þar mjög lengi um sumarið.
  

  33. Orusta við Helganes

  En er Sveinn spurði það þá reið hann þegar út á Skáni og hafði lið mikið úr Svíaveldi. Tóku Skánungar vel við honum. Efldist hann þá að liði, fór síðan út í Sjáland og lagði þar undir sig, svo Fjón og allar eyjar.
  En er það spurði Magnús konungur þá efldist hann að liði og skipum og hélt síðan suður til Danmarkar. Hann spurði hvar Sveinn lá með her sinn. Hélt Magnús konungur þá til móts við hann. Varð fundur þeirra þar sem Helganes heitir og var það að kveldi dags. En er orusta tókst hafði Magnús konungur lið minna og skip stærri og skipuð betur.
  Svo segir Arnór:
  
  Vítt, hefi eg heyrt, að heiti
  Helganes, þar er elgi
  vogs hinn víða frægi
  vargteitir hrauð marga.
  Rökkr öndurt bað randir
  reggbúss saman leggja.
  Rógs skýja hélt rýgjar
  regni haustnótt gegnum.
  Orusta var hin snarpasta en er á leið nóttina gerðist mikið mannfall. Magnús konungur skaut alla nóttina handskoti.
  Þess getur Þjóðólfur:
  
  Hisig laut, er heitir
  Helganes, fyr kesjum,
  sukku sárir rekkar,
  Sveins ferð, bana verðir.
  Mætr hélt mörgu spjóti
  Mæra gramr í snæri.
  Odd rauð, aski studdan,
  örr landreki dörrum.
  Það er skjótast að segja af orustu þessi að Magnús konungur hafði sigur en Sveinn flýði. Var skip hans hroðið með stöfnum og öll skip Sveins önnur voru hroðin.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Flýði jarl af auðu
  ótvínn skipi sínu
  morð, þar er Magnús gerði
  meinfært þaðan Sveini.
  Réð herkonungr hrjóða
  hneitis egg í sveita.
  Sprændi blóð á brýndan
  brand. Vó gramr til landa.
  Og enn segir Arnór:
  
  Skeiðr tók Bjarnar bróður,
  ballr Skánungum, allar,
  þjóð reri þeirrar tíðar
  þingað, gramr með hringum.
  Þar féll mikið lið af Sveins mönnum. Fékk Magnús konungur og hans menn mikið hlutskipti.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Skjöld bar eg heim frá hjaldri,
  hlausk mér til þess, gauskan,
  ramr var suðr á sumri
  sverðdynr, og þó brynju.
  Vopn gat eg fríð en fljóði
  fyrr sagði eg það kyrru.
  Þar fékk eg hjálm er hilmir
  harðfengr Dani barði.
  Sveinn flýði þá upp á Skáni og allt lið hans það er undan komst en Magnús konungur og hans lið ráku flóttann langt á land upp og varð þá lítil viðurtaka af Sveins mönnum eða bóndum.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Bauð Ólafs sonr áðan
  upp á land að standa.
  Gekk með manndýrð mikla
  Magnús reiðr af skeiðum.
  Snar bað hilmir herja,
  hér er skark, í Danmörku.
  Fleygir hvasst um hauga
  hestr um Skáney vestan.
  Síðan lét Magnús konungur fara herskildi allt um byggðina.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Nú taka Norðmenn knýja,
  nær göngum vér stöngum,
  berka eg, Magnúss merki,
  minn skjöld á hlið sjaldan.
  Skýtra skeifum fæti
  Skáney yfir sláni,
  fár vegr er mér fegri
  fundinn, suðr til Lundar.
  Síðan tóku þeir að brenna byggðina. Flýði þá fólkið allt víðs vegar undan.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Bárum járn að ærnu
  ísköld á lið vísa.
  Skjótt ríða nú skreyttar
  Skánunga lokvánir.
  Rauðr leikr um bæ breiðan
  bráðr að voru ráði
  eldr, en ernir valda
  aðblásendr því vási.
  Svíðr um seggja búðir,
  siklingr í her miklum
  eyðir byggð sem bráðast,
  bjartr eldr Danaveldi.
  Móðr ber halr um heiði
  halds Danmarkar skjöldu.
  Vér hlutum sigr en sárir
  Sveins menn fyr renna.
  Fjörð lét fylkir verða
  forntraddan mó spornað,
  leynumst lítt, á Fjóni,
  liðs skjöldunga á miðli.
  Muna fyr Magnús synja
  menn Sveins, þeir er nú renna,
  upp fara mörg í morgun
  merki, stórra verka.
  
  Sveinn flýði þá austur á Skáni. Magnús konungur fór þá til skipa sinna og hélt síðan austur fyrir Skáneyjarsíðu og varð mjög búist af skyndingu.
  Þá kvað Þjóðólfur þetta:
  
  Eg hefi ekki að drekka
  annars nema sjá þenna.
  Sýg eg úr söltum ægi
  sylg er eg jöfri fylgi.
  Liggr fyr oss, en uggum
  alllítt Svía, köllum,
  drýgt höfum vos fyr vísa,
  víð Skáneyjarsíða.
  Sveinn flýði upp á Gautland og sótti síðan á fund Svíakonungs og dvaldist þar um veturinn í góðu yfirlæti.
  

  34. Hernaður Magnúss konungs

  Magnús konungur sneri aftur ferð sinni þá er hann hafði undir sig lagt Skáni, hélt þá fyrst í Falstur, veitti þar uppgöngu og herjaði þar, drap mikið lið það er áður hafði gengið undir Svein.
  Þess getur Arnór:
  
  Svik réð eigi eklu
  allvaldr Dönum gjalda.
  Lét fullhugaðr falla
  Falstrbyggja lið tyggi.
  Hlóð, en hála tæðu
  hirðmenn ara grenni,
  auðar þorn fyr örnu
  ungr valköstu þunga.
  Síðan hélt Magnús konungur liði sínu til Fjóns og herjaði og vann þar þá mikið hervirki.
  Svo segir Arnór:
  
  Enn rauð frán á Fjóni,
  fold sótti gramr dróttar,
  ráns galt her frá honum,
  hringserks lituðr merki.
  Minnist öld, hver annan,
  jafnþarfr blám hrafni,
  ört gat hilmir hjarta,
  herskyldir tug fylldi.

  35. Frá orustum Magnúss konungs

  Magnús konungur sat þann vetur í Danmörk og var þá góður friður. Hann hafði átt í Danmörk orustur margar og haft í öllum sigur.
  Oddur Kíkinaskáld segir svo:
  
  Vas fyr Mikjálsmessu
  málmgrimm háið rimma.
  Féllu Vindr en vöndust
  vopnhljóði mjög þjóðir.
  En fyr jól var önnur,
  óhlítuleg, lítlu.
  Upp hófst grimm með gumnum
  gunnr fyr Árós sunnan.
  Enn segir Arnór:
  
  Hefnir, fenguð yrkisefni,
  Ólafs. Gervi eg slíkt að málum.
  Hlakkar lætr þú hrælög drekka
  hauka. Nú mun kvæðið aukast.
  Fjórar hefir þú, randa rýrir
  reyrar setrs, á einum vetri,
  allvaldr, ertu ofvægr kallaðr,
  örva hríðir frækn um gervar.
  Þrjár orustur átti Magnús konungur við Svein Úlfsson.
  Svo segir Þjóðólfur:
  
  Háðist heilli góðu
  hildr sem Magnús vildi.
  Selr um sigr að þylja
  sóknstærir mér færi.
  Brand rauð buðlungr Þrænda.
  Ber íðula síðan
  hann eft hervíg þrennin
  hærra skjöld að gjöldum.

  36. Frá bréfum Magnúss konungs

  Magnús konungur réð þá bæði fyrir Danmörk og Noregi. En eftir það er hann hafði eignast Danaveldi þá gerði hann sendimenn vestur til Englands. Fóru þeir á fund Játvarðar konungs og fluttu honum bréf og innsigli Magnúss konungs.
  En það stóð á bréfum með kveðjusending Magnúss konungs:
  

  Þér munuð spurt hafa einkamál þau er vér Hörða-Knútur gerðum með oss að hvor okkar sem lifði eftir annan sonlaus þá skyldi sá taka lönd og þegna, þau er hinn hafði átt. Nú er það svo orðið, sem eg veit að þér hafið spurt, að eg hefi tekið allt Danaveldi í arf eftir Hörða-Knút. Hann átti þá er hann andaðist engum mun síður England en Danmörk. Köllumst eg nú eiga England eftir réttum máldögum. Vil eg að þú gefir upp ríki fyrir mér en að öðrum kosti mun eg sækja til með styrk hers bæði af Danaveldi og Noregi. Mun þá sá ráða löndum er sigurs verður auðið.
  

  37. Svör Játvarðar konungs

  En er Játvarður hafði lesið bréf þessi þá svaraði hann svo:
  

  Það er öllum mönnum kunnigt hér í landi að Aðalráður konungur faðir minn var óðalborinn til ríkis þessa bæði að fornu og nýju. Vorum vér fjórir synir hans. En er hann var fallinn frá löndum þá tók ríki og konungdóm Játmundur bróðir minn því að hann var elstur vor bræðra. Undi eg þá vel við meðan hann lifði. En eftir hann tók ríkið Knútur konungur stjúpfaðir minn. Var þá eigi dælt til að kalla meðan hann lifði. En eftir hann var konungur Haraldur bróðir minn meðan honum var lífs auðið. En er hann andaðist þá réð Hörða-Knútur bróðir minn fyrir Danaveldi og þótti það þá einu rétt bræðraskipti með okkur að hann væri konungur bæði yfir Englandi og Danmörk en eg hefði ekki ríki til forráða. Nú andaðist hann. Var það þá ráð hér allra landsmanna að taka mig til konungs hér í Englandi. En meðan eg bar ekki tignarnafn þjónaði eg mínum höfðingjum eigi stórlegar en þeir menn er enga ætt áttu hér til ríkis. Nú hefi eg tekið hér konungsvígslu og svo fulllega konungdóm sem faðir minn hafði fyrir mér. Nú mun eg þetta nafn eigi upp gefa að mér lifanda. En ef Magnús konungur kemur hingað til lands með her sinn þá mun eg eigi liði safna í mót honum. Mun hann kost eiga að eignast England og taka mig áður af lífdögum. Segið honum svo mín orð.
  

  Fóru þá sendimenn aftur og komu á fund Magnúss konungs og sögðu honum allt sitt erindi.
  Konungur svaraði tómlega og mælti þó svo: «Eg ætla hitt munu vera sannast og best fallið að láta Játvarð konung hafa ríki sitt í ró fyrir mér en halda þessu ríki er guð hefir mig eignast látið.»
  
  Текст с сайта Netútgáfan